Fas’ın en çok üyeye sahip (200.000) hareketi olarak bilinmektedir. İmam Abdüsselam Yasin (1928-2012) 1981 yılında hareketi başlatmıştır. Yasin Fas’taki Kadiri şeyhlerinden Haj Abbas el Bucişi’nin eğitimini almıştır (Medeniyet Vakfı, t.y.). Yasin’in temel hedefi imana ve doğrudan İslam’a hizmet etmektir. Bu açıdan hareket, kendini bir davet hareketi olarak tanımlamaktadır (Er, 2019, s. 445). İmam Yasin, şiddet kullanımına karşı çıkmış ancak bununla birlikte din ve devlet arasında ayrım gören Fas siyasetini de eleştirmiştir. İslam düşüncesinde yeniliği savunmakta ve ümmetin iman, ilim ve cihad potansiyelinin yeniden teşekkülünü ve nebevi yöntemi benimsemektedir (Medeniyet Vakfı, t.y.). Halkın kendi liderini seçmesini, adalet ve ihsan temelinde bir düzen ve İslami demokrasiyi savunmaktadır. (McManus, 2012). Hareket dış kaynaklara (Müslüman Kardeşlerden gelen finansal kaynaklara), yolsuzluğa ve şiddete karşı çıkmaktadır ve karar vermede şeffaflığı savunmaktadır (McManus, 2012).

İmam Yasin’in cami sohbetleri 1981 yılında “Cemaat Ailesi” adlı bir hareketin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Hareket bir yandan da 1979 yılında El Cemmat, Es Subh ve el Hitap gazetelerini yayımlayarak insanlara ulaşmaya çalışmıştır. Cemaat Ailesi’nin 1981 yılında yani İran devriminin hemen akabinde kurulması dikkat çekicidir.  Yasin’in Söz ve Eylem yazısını yazmasının ardından hapis cezası aldığı ve uzun yıllar mahkum edildiği bilinmektedir.  1982 yılında dernek kurmak amacıyla Cemaat Ailesi’nin adı değiştirilmiş ancak yasal izin verilmemiştir. 1983’te “Hayır Cemaati”ne dönüşmüş ve  1987 yılındaysa son bir deneme olarak Adalet ve İhsan Cemiyeti kurulabilmiştir (Gzt, 2021). İmam Yasin Nahl Suresi’nin 90’ıncı ayetindeki adalet ve ihsan kavramlarına referansla kurumun adını oluşturmuştur (Er, 2019, s. 450). Adalet ve İhsan Cemiyeti’nin amacını üç kategoride sınıflandırabilmekteyiz: eğitim, sistem ve fetih (s.451). Eğitim ve sistem konusunda hareket şeriatı benimsemekte ve herhangi bir geleneksel dini okulu takip etmemekte ve Kur’an temelinde bir anlayış benimsemektedir (McManus, 2012). Dört halife dönemini benimsemekle birlikte yenilenen İslam anlayışını göz ardı etmemeyi savunmaktadır ve bu yenilenen İslam anlayışı Yasin’in de değindiği konulardan biridir. Fetihten kasıt İran’daki Humeyni devrimine benzer bir şekilde Fas rejimine karşı toplumsal bir ayaklanmayı desteklemektir. Böylesi bir sivil itaatsizliğin oluşabilmesi için İmam Abdüsselam Yasin dört tema üzerinde durmakta ve bunların gerçekleşmesi gerektiğinin altını çizmektedir. Bunlar yüksek seviyede bilinç, halk seferberliği, İslami uyanış ve açıkça ortaya konmuş bir toplumsal hoşnutsuzluktur. İran Devrimi’ne atıf yapılsa da kurumun asıl hedefi devrim değil diriliştir.

Adalet ve İhsan Cemiyeti doğrudan siyasete katılmasa da hareketin bünyesinde yetişen çok sayıda üye siyasi sahnede aktiftir. Fas’ın siyasi yapısı gereği herhangi bir İslami hareketin rejime alternatif olarak ortaya çıkması pek mümkün görünmemektedir. Bu sebepledir ki halihazırda Adalet ve İhsan Hareketi manevi temizlik ve güzel ahlak yapılanması olarak küçük bir grup tarafından takip edilmektedir.  Fas’taki diğer hareketlerden biri olan PJD (Adalet ve Kalkınma Partisi)  ile siyasi ilişkilerinin ilk zamanlar ne uzlaşmacı ne de çatışmacı olduğu söylenebilir. Hareket Fas’ta toplumsal temelli bir hareket olan 20 Şubat protestolarını destekledi. (McManus, 2012). Bu protestolardan sonra PJD iktidara geldi ve bu sebeple hareket PJD’den uzaklaşmayı tercih etti (McManus, 2012).  Hareket Türkiye’deki kurumlarla da iletişim halinde olabilmektedir. Örneğin Medeniyet Vakfı’nda Adalet ve İhsan Cemaati Basın Danışmanı Dr. Ömer Emkasu ve Abdussamed Rida ‘‘Fas’ta İslami Hareket - Adalet ve İhsan Cemaati Modeli’’ adlı konferansta sunumlarını gerçekleştirdi. Uluslararası Bilim ve Eğitim Çalışmaları Merkezi ile Avrupa İslami İlimler Enstitüsü, ve İslami İlimler Araştırma Vakfı’nın katılımıyla 1 ve 2 Aralık’ 2012 ‘de ilk konferansını düzenledi ve bu konferansta Yassine’nin manevi fikirlerini tartıştı (Yassine Conferences, t.y.)

KAYNAKÇA

Adalet ve İhsan Cemaati. (2021, 31 Mayıs).GZT. https://www.gzt.com/mecra/adalet-ve-ihsan-cemaati-3367061 adresinden erişildi.

Er, N. (2019). Fas’ ta İslami Hareketler (1975-2010). Darulfunun ilahiyat, 30(2), 433-455. https://cdn.istanbul.edu.tr/file/JTA6CLJ8T5/57C8BB003E2F490FA0AB8B878C5D86F1 

McManus, A.L. (2012, 16 Aralık), “Politics after Abdessalam Yassine” Jadaliyya https://www.jadaliyya.com/Details/27625

Medeniyet Vakfı (t.y.). Fas’ta İslami Hareket. http://www.medeniyetvakfi.org/vakif/ana-sayfa/guencel-haberler/fas-ta-islami-hareket-adalet-ve-ihsan-cemaati-modeli

Yassine Conferences (t.y.). https://yassineconferences.net/quran-conf/tr/index/dates.shtml