Hareket Seyyid Ebü’l-A’lâ el-Mevdûdî ve 75 delege tarafından 1941’de Lahor’da İslami uyanışı başlatmak için kurulmuştur (Ahsan). Hareket aynı bakış açısı ve ideolojilerden hareketle Bangladeş, Sri Lanka, Keşmir, Hindistan ve Pakistan olmak üzere birbirinden bağımsız bir şekilde bu bölgelerde faaliyetlerini sürdürmeye başlamıştır. Pakistan, Bangladeş ve Keşmir’de siyasi olarak daha fazla etkin haline gelmiştir. 1990’dan sonra Keşmir Cemâat-i İslâmîsi ve Pakistan kolu Keşmir’in Hindistan yönetiminin etkisinden kurtarılması için mücadele vermeye başlamıştır. Pakistan’ın kuruluşundan 1971’de Bangladeş’in ayrılışına kadar Hindistan’da İslam’ın yerleşmesi için siyaset ve eğitim politikalarına odaklanmışlardır. 1971-91 yılları arasında hareket Pakistan’daki siyasi meselelerde etkin rol oynamaya başlamıştır.
Güçlü bir organizasyon yapısına sahip olan hareketin üst düzey yönetiminde emir ve merkezi meclis kısımları bulunmaktadır. Merkezi yönetim Lahor’da yer almaktadır. 3 kademeli bir üyelik sistemine sahiptir; rukon/erken (tam üyelik), yardımcı üyelik ve destekleyici kademe. Tam üyeliğe sahip olanlar İslam’a kendini adayanlar ve teşkilata sahip çıkanlardan oluşurken yardımcı üyeliğe sahip olanlar tam üyelik kazanmayı arzulayan ilçe, köy gibi küçük yerlerde faaliyetlerin sürmesini sağlarlar ve son kademede yer alanlar ise gelecekte İslami bir hayat yaşamına girmeyi isteyenler içindir (Aktaran: Ullah, 2018, ss. 34-35). Hareket siyasi bir parti olmasından dolayı bir tüzüğe sahiptir (Aktaran: Ullah, 2018, s. 35). Hareketin köyden kente teşkilat yapısının organize ve yayılan bir yapısı olduğu söylenebilir. Erkekler ve kadınlar için ayrı teşkilat kollarına sahiptir (Ullah, 2018, s.35). Cemaati İslami kendisini sağcı ya da solcu bir parti olarak tanımlamamakta sadece sırat-ı müstakimi (doğru yol) ve Hz. Muhammed’i (s.a.v) takip ettiklerini belirtmektedir (Tarhan, Öztürk, ve Sajid, 2020). Belirtmek gerekir ki Cemaati İslami özellikle Pakistan’daki siyasi partilerden dolayı ve Batılı güçlerin de etkisiyle ideolojisi sınırlı bir alanda hakim olabilmiştir. Cemaati İslami’nin ideolojik kaynakları arasında Kur’an tefsirleri, Kütüb-i Sitte, İslam tarihi ve İslami düşünce kitapları, Tefhimu’l Kur’an, İslam’da Cihat, İslam’da Siyasi Sistem, İslam’ı Doğru Anlamak, İslami Hareketin Ahlaki Temelleri, İslami Yaşama Biçimi, Kur’an’ı Nasıl Anlayalım, Kur’an’a Göre Dört Terim, Sünnetin Anayasal Niteliği, Hilafet ve Saltanat, İslami Hareketin Dinamikleri İslam Hareketinin Gelecekteki Strateji Eylemleri, Yoldaki İşaretler, İstikbal İslamındır, Din Budur, İslam’da Sosyal Adalet kitapları yer almakta, Seyyid Ebu’l A’la Mevdudi, Hasan El Benna, Sayyid Kutup ve Yusuf el-Karadavi’nin düşünceleri yol gösterici olmaktadır (Ullah, 2018, s. 35).
KAYNAKÇA
Ahsan, M. (t.y). Cemaat-i İslami. İslam Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/cemaat-i-islami
Tarhan, M. , Öztürk, M. ve Sajid, İ. (2020, 11 Mart).Pakistan Cemaat-i İslami Partisi, Başbakanı istifaya zorlayacak güvensizlik oyuna karşı. Anadolu Ajansı https://www.aa.com.tr/tr/roportaj/pakistan-cemaat-i-islami-partisi-basbakani-istifaya-zorlayacak-guvensizlik-oyuna-karsi/1761919
Ullah, R. (2018). Güney Asya’dan ortaya çıkan tebliğ cemaati ve Cemaat-i İslami’nin karşılaştırmalı analizi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 31-38.