Fotoğraf:APAimages/REX

Silahlı çatışmalar toplumsal hayatı ciddi şekilde kesintiye uğratmakta, eğitim altyapısını yok etmekte ve öğrenmeye erişimi engellemekte, dolayısıyla süreklilik için yenilikçi dijital eğitim çözümleri gerektirmektedir. Bu çalışmada, çatışmalardan etkilenen toplumlarda yükseköğretimi geliştirmede dijitalleşmenin dönüştürücü rolünü araştıracak ve dijitalleşmeyle meydana gelen zorlukları inceleyeceğim. Çalışmanın ana odağında, dijital platformlar aracılığıyla erişilebilir ve kaliteli eğitimin önündeki engellerin aşılması ve eğitim sistemlerinde zorluklara karşı dayanıklılık ve kapsayıcılığın sağlanması yer alıyor. Bu kapsamda dijital altyapı, eğitimciler için kapasite geliştirme, e-öğrenme platformları, dijital içerik ve kamu-özel sektör ortaklıklarının geliştirilmesinin önemine işaret ediyorum. Bu tedbirler, eğitime erişimin genişletilmesi, iş birliğinin teşvik edilmesi, uzaktan öğrenmenin kolaylaştırılması ve savaştan zarar görmüş bölgelerdeki bireylerin küresel rekabet gücünün iyileştirilmesi açısından çok önemlidir.

Şam’ın kırsak kesiminde çatışmalardan dolayı tahrip olan okul.

Kaynak: UNICEF, Abdulaziz

Eğitimde Dijital Dönüşüm

Çatışmalardan etkilenen toplumlarda yükseköğretim, hasar görmüş altyapıdan akademik programların sekteye uğramasına kadar benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıyadır. Dijital iletişime giderek daha fazla bağımlı hale gelen bir dünyada, yükseköğretimin dijital dönüşümü, Suriye gibi çatışmaların harap ettiği bölgelerdeki eğitim ortamını canlandırmak için çok önemli bir fırsat olarak ortaya çıkıyor. Dijitalleşmeye doğru yaşanan bu değişimle, süregelen çatışmaların getirdiği sayısız fiziksel ve sosyo-ekonomik engele karşı kapsayıcı ve esnek öğrenme fırsatlarına erişim kolaylaşarak dayanıklılık sağlanmaktadır.  Dijital değişim, dijital teknolojilerin toplumun çeşitli yönlerine entegre edilmesi, kuruluşların çalışma ve paydaşlarına değer sunma biçimlerinin temelden değiştirilmesi anlamına gelmektedir. Yükseköğretim alanında dijital dönüşüm, çevrim içi öğrenme platformları, e-kütüphaneler ve dijital iletişim araçları gibi teknolojilerin benimsenmesinin yanı sıra eğitimciler ve öğrenciler arasında dijital becerilerin geliştirilmesini de kapsamaktadır. Uzaktan öğretim, Şekil 1'de gösterildiği gibi öğrencilerin ihtiyaçlarına ve kaynakların mevcudiyetine bağlı olarak eşzamanlı (gerçek zamanlı) veya eş zamansız (kendi hızında) yöntemlerle gerçekleştirilebilir. Bununla birlikte, çatışmalardan etkilenen toplumlarda yükseköğretimin dijitalleşmesine yönelik süreçte, öncelikle bu bölgelerin altyapısal ve sosyo-ekonomik yapısından kaynaklanan önemli engellerle karşılaşılmaktadır. Öncelikle binalar, elektrik ve internet donanımı gibi fiziksel altyapının tahrip olması veya yetersiz kalması temel bir zorluk teşkil etmektedir. Eğitim kurumları, istikrarlı bir güç kaynağı ve internet bağlantısı için temel tesisler olmaksızın dijital teknolojileri benimsemekte zorlanmaktadır. İkinci olarak, dijital eşitsizlik, internet erişiminin az olduğu ve çoğu zaman hiç olmadığı bu ortamlarda daha belirgin hale gelmektedir. Birçok bölge küresel ağdan kopuk kalmakta, bu da çevrimiçi eğitimi yerel halk için uzak bir gerçeklik hâline getirmektedir. Son olarak, sosyo-ekonomik faktörler dijitalin benimsenmesini daha da zorlaştırmaktadır. Yüksek yoksulluk oranları, sınırlı dijital okuryazarlık ve dijital cihazların maliyeti, dijital kaynaklar mevcut olsa bile bunların herkes için erişilebilir olmadığı bir ortam yaratmaktadır.

Çatışmalardan etkilenen toplumlarda yükseköğretimin dijitalleşmesine yönelik süreçte, öncelikle bu bölgelerin altyapısal ve sosyo-ekonomik yapısından kaynaklanan önemli engellerle karşılaşılmaktadır. 

Şekil 1. Yüksek öğretimdeki eş zamanlı, eş zamansız ve karma öğrenme yaklaşımları

Zorluklar ve Fırsatlar

Çatışmalardan etkilenen toplumlarda yükseköğretimin dijitalleşmesi pek çok zorluğu ve fırsatı beraberinde getirmektedir. Temel endişeler arasında, en yoksul ve en ötekileştirilmiş kesimlerin dijital teknolojilere sınırlı erişime sahip olması ve potansiyel olarak eğitim eşitsizliklerini genişleten dijital bölünmeyi artırma riski yer almaktadır. Ayrıca dijital platformlar aracılığıyla kaliteli eğitimin sağlanması ve öğrencilerle kurumları korumak için sağlam siber güvenlik önlemlerine ihtiyaç da duyulmaktadır. Çatışmalardan etkilenen bölgelerde dijital eğitimi etkin bir şekilde uygulamak için kapsamlı politika ve destek mekanizmalarının geliştirilmesi şarttır. Hükümetler, dijital altyapının geliştirilmesini teşvik eden, güvenilir internet erişimi sağlayan ve öğrencilere ve eğitimcilere dijital cihazlar temin eden politikaları yürürlüğe koymalıdır. Mali yardım ve teknik uzmanlık sunabilecek uluslararası kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarının rolü de aynı derecede önemlidir. Bu kuruluşlar dijital öğrenme platformlarının kurulmasına, eğitimcilerin dijital pedagoji konusunda eğitilmesine ve erişilebilir, yerelleştirilmiş eğitim içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olabilir. Yerel yönetimler, uluslararası kuruluşlar ve özel sektör arasındaki iş birliği çabaları; esnek, kapsayıcı ve uyarlanabilir eğitim ortamlarının yaratılmasında hayati önem taşımaktadır. Bu tür ortaklıklar sayesinde dijital eğitim, engelleri aşarak en zorlu koşullarda bulunanlara kaliteli öğrenme fırsatları sunabilir. Suriye yükseköğretiminde dijital dönüşüm için önerilen çerçeve, literatür taraması, uzman görüşmeleri ve vaka analizi yoluyla belirlenen kritik zorlukları ele almak üzere tasarlanmıştır. Bu çerçeve dört ana bileşenden oluşmaktadır: dijital altyapı, e-öğrenme platformları, dijital içerik ve kapasite geliştirme. Şekil 2, Suriye'nin yükseköğretim sektöründe dijital dönüşüm girişimlerinin başarıyla uygulanmasına katkıda bulunan çeşitli unsurlar arasındaki etkileşimi göstermektedir.

Şekil 2. Suriye’deki yükseköğretimde dijital dönüşümün ana paydaşları, avantajları, engelleri, zorlukları ve başarı faktörlerine kapsamlı bir bakış

Sonuç olarak dijital teknolojiler, istikrarsızlık dönemlerinde eğitimde sürekliliği kolaylaştırırarak yenilikçi öğretim metodolojileri sunar. Dijital dönüşüm, yükseköğretim sektörünün çatışmalar nedeniyle karşılaştığı zorluklara kritik bir çözüm sunmakta, eğitime erişimi mümkün kılmakta ve dirençli, kapsayıcı bir sistemi teşvik etmektedir. Bu yazı, temel stratejiler olarak uzaktan öğretim, kapasite geliştirme ve gelişmiş altyapı ihtiyacını vurgulamaktadır. Yükseköğretim, dijital teknolojileri ve iş birlikçi yaklaşımları benimseyerek herkes için kaliteli eğitim sağlayabilir, ülkenin toparlanmasına ve gelecekteki işgücü gelişimine katkıda bulunabilir. Dijital dönüşümün uygulanması, eğitimde dayanıklılık ve uzun vadeli büyüme için çok önemlidir. Ancak bu potansiyele ulaşmak, çeşitli paydaşların ortak çabalarını gerektirmektedir. Hükümetler, eğitim kurumları, uluslararası kuruluşlar ve özel sektör ortakları, dijital eğitim girişimlerinin ölçeklenebilirliğini ve sürdürülebilirliğini destekleyen gerekli dijital altyapı ve politika çerçevelerine yatırım yapmak için iş birliği yapmalıdır. Bu da internet bağlantısının ve dijital cihazlara erişimin iyileştirilmesini, kapsamlı dijital okuryazarlık programlarının geliştirilmesini ve kapsayıcı, bağlama duyarlı eğitim içeriklerinin oluşturulmasını gerektirmektedir.

Yükseköğretim, dijital teknolojileri ve iş birlikçi yaklaşımları benimseyerek herkes için kaliteli eğitim sağlayabilir, ülkenin toparlanmasına ve gelecekteki işgücü gelişimine katkıda bulunabilir.

Öneri Okumalar

Aljawarneh, S. A. (2020). Reviewing and exploring innovative ubiquitous learning tools in higher education. Journal of Computing in Higher Education, 32, 57-73.

De Wit, H., & Altbach, P. G. (2021). Internationalization in higher education: global trends and recommendations for its future. Policy Reviews in Higher Education, 5(1), 28-46.

Fernández, A., Gómez, B., Binjaku, K., & Meçe, E. K. (2023). Digital transformation initiatives in higher education institutions: A multivocal literature review. Education and Information Technologies, 1-32.

Habib, M. (2023). Digital transformation strategy for developing higher education in conflict-affected societies. Social Sciences & Humanities Open, 8(1), 100627.