Makedonya Cumhuriyeti İslam Dini Birliği, Makedonya Müslümanlarını temsil eden ve tüm Makedon Müslümanlarının etrafında organize olduğu kurumdur. Yugoslavya’nın dağılmasına kadar olan süreçte hareket, Yugoslav İslam Birliğine bağlı olarak faaliyetlerini yürütmüştür (Karamahmut, 2006). 1993 yılından itibaren Makedonya sınırları içinde örgütlenmiştir. Kurumsal yapısı İslam Dini Topluluğu Konseyi, Reisül Ulema, Rijaset ve müftülüklerden oluşmaktadır. Kurumun lideri Reisu’l- Ulema’dır ve bünyesindeki 13 müftülük aracılığıyla Makedonya’nın tüm şehirlerinde aktif olarak faaliyetlerini icra etmektedir. BFI (t.y.) görevlerini din görevlilerini üyelikte toplamak ve İslami bilinçlerini geliştirmek için çalışmak, üyelerin dini-eğitimsel, mesleki ve entelektüel gelişimleri için çalışmak, İslam’ın doğru uygulanmasına özen göstermek, derneğin kitleselleşmesini sağlamak ve diğer İslami derneklerle iş birliğini arttırmak, kurumun güncel konuları ve faaliyetleri hakkında inceleme yapmak ve eksikliklerini gidermek ve çeşitli dini neşriyatlar yayımlamak olarak tanımlamaktadır.
Hareketin vakıf birimleri, medreseler, İslam Fakülteleri ve araştırma merkezleri, Müslüman tarihine ait müzeler ve kuruluşlar, hanlar ve hamamlar ve Müslüman İnsani yardım kuruluşları olmak üzere geniş bir alanda faaliyetleri mevcuttur (Idriz ve Ali, 2016, s. 125). Makedonya Cumhuriyeti’nde Müslüman halkın devlet tarafından tanınan diğer resmî kurumu olan Makedonya Bektaşiler Birliği’dir ancak bu kurum, Makedonya Cumhuriyeti İslam Dinî Birliği’nin alt kuruluşu değildir ve merkezi Tiran’da bulunan Dünya Bektaşiler İslam Birliği’ne bağlı olan bir kuruluştur (Aktaran:Altundal Hajdari, 2014, ss. 7). Faaliyetlerini yaparken Makedonya devletinden destek alamamaktadır ve Hristiyan kuruluşların dolaylı olarak Makedonya hükümeti tarafından desteklendiğini iddia etmektedir (ss. 10-11). Türkiye’deki Diyanet İşleri’nin faaliyetleriine benzer faaliyetlerin birçoğunu Makedonya İslam Dini Birliği de yürütmektedir. Camiler kurma, imam tayini, vaazlar, namazların ifası gibi temel İslami kurumsal faaliyetlerin yanı sıra, Müslüman toplumun temel unsurlarından olan nikah, mevlit gibi törensel faaliyetleri de icra etmektedir.
Makedonya İslam Dini Birliğinin ülke çapında 600 cami ve mescidi bulunmaktadır. Yaz aylarından Kuran kursu düzenleyerek çocukların Kuran öğrenmesine katkı sağlamaktadır. Makedonya İslam Dini Birliği eğitim, vakıflar, yayınlar ve müesseselerin yürütülmesinde devletten bağımsız olarak faaliyetlerini icra etmektedir. Eğitim alanında medreseler ve İslam Fakültelerini kurmakta ve bu kurumları desteklemektedir. Bu bağlamda İsa Bey Medresesi ve İslami İlimler Fakültesi en önemli kurumlar arasında yer almaktadır. Ancak bu kurumlar 2010 yılı itibariyle Makedonya Eğitim Bakanlığı altında faaliyetlerine devam etmektedir. İsa Bey Medresesi meslek temelli bir lisedir. Medrese eğitimi ücretsizdir ve öğrencilerin masraflarını Makedonya Cumhuriyeti İslam Cemaati karşılamaktadır (BFI, t.y.). Üsküp’teki İslami İlimler Fakültesi, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti İslam Cemaati’nin Meclis Şurası tarafından kurulmuştur. 300’ü aşkın öğrencisi ve 21 çalışanı bulunan İslami İlimler Fakültesi, BFI ve genel olarak İslam toplumunun ihtiyaçlarına yönelik çalışmalar üretmektedir. “İlmije” Derneği adlı kurumları bulunmaktadır. Dernek 5 Ağustos 1911’de Saraybosna’da ve Ulema Mexhlis’in arazisinde kurulmuş, ancak resmi olarak Şubat 1912’de kurulmuştur. Balkanlar’daki tüm İslam toplulukları bu derneğin kurulmasının ardından kendi yaşadıkları bölgelerde de bu derneğin şubelerini açmışlardır (BFI, t.y). Dernek din görevlilerinin, Kuran ve sünnetten İslami dini öğretilerin Müslüman müminlere ulaştırmayı hedeflemektedir (BFI, t.y.). Bu hareket imamın toplum içinde ve toplumlar arasında önemli bir rolü olduğunu düşünmektedir. Bireylerin ve toplumun problemlerinin çözülmesindeki kilit aktör olduğunu ifade etmektedir (BFI, t.y.). Bu dernekle imam ve toplum arasındaki ilişkinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Kurumun Hilal adlı bir yayın organı bulunmakta bu dergi aracılığıyla Müslümanları irşat etmek amaçlanmaktadır. 1987’den itibaren Makedonca, Arnavutça ve Türkçe dillerinde yayın yapmakta ve ayrıca bu üç dilde dini neşriyat üretmektedir (İnbaşı, t.y.). İsviçre, Almanya ve Avusturya’da temsilcilikleri bulunmaktadır.
KAYNAKÇA
Altundal Hajdari, S. (2014). Makedonya Muslumanlari. İHH Insani ve Sosyal Arastirmalar Merkezi. https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-makedonya-muslumanlari.pdf adresinden erişildi.
Bashkësia Islame në Republikën e Maqedonisë (BFI) (t.y.) https://bfi.mk/
Idriz, M. ve Ali, M. (2016). The Office of Islamic Religious Community of Macedonia: A Study From the Socio-Legal Framework. Inquiry, 1(2).
İnbaşı, M. (t.y.) .Üsküp. İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/uskup
Karamahmut, R. (2006). Makedonya Müslüman azınlıkları dini kurumları ve çağdaş sorunları. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi Sanatları, Ankara.