1928 yılında Mısır’da Hasan el-Benna tarafından kurulmuştur. İslam’a hizmet yolunda çalışan kişilerin kardeş olmasından hareketle örgüt Müslüman Kardeşler adını almıştır. İlk döneminde hareketin programı, “Kur’an’ı doğru şekilde okumak, Kuran’dan birtakım sure ve ayetleri ezberlemek, akide ve ibadetleri tashih etmek, İslam tarihini, İslam’ın genel adabını ve ahlakını öğrenmek” olarak belirlenmiştir. Hızlı bir şekilde teşkilatlanan hareket, bir mescit ve okul açarak okul öğrencilerine yönelik dinî eğitime başlamıştır. Bunun yanında kadınlara yönelik de faaliyetler başlatan teşkilat aile, çocuk ve kadınların dinî eğitimi ile ilgilenen “Müslüman Anneleri Okulu”nu kurmuştur. 1932 yılında merkezini Kahire’ye taşıyan örgüt burada İrşat Bürosu kurmuş ve “Akidemiz” adı altında hareketin düşüncelerini sistemli bir hale getirmiştir (Aydemir, 2021). Hasan El-Benna Müslüman Kardeşleri ümmetçi bir yapılanma olarak tanımlamıştır. 1948 yılında Filistin direnişine destek vermek amacıyla Nizamül Has adlı askeri özel birlik kurulmuştur (Aktaran: Ülger, 2014, s. 141). Özel Birlik Filistin’deki Müslüman direnişçilerin silahlanmasında büyük etki yaratmıştır. Bu olayın sonucunda İngiltere, ABD ve Fransa gibi ülkeler Kahire’deki temsilcileri aracılığıyla Mısır hükümetine baskı uygulamış ve hükümet bu baskılara dayanamayıp hareketin etkinliğini sınırlandırmıştır (Ülger, 2014, ss. 141-42). 1941 yılında hareket siyasi olaylara ilişkin fikirlerini beyan etmeye başlamıştır. Bu dönemde ilk siyasi fikir beyanatı Süveyş Kanalı’nın millileştirilmesine yöneliktir. 1945 yılında bizatihi Hasan El-Benna seçimlere İsmailiye’den aday olarak katılmış fakat seçimlerin şaibeliğinden dolayı Benna seçimleri kazanamamıştır. 1953’te tüm partilerin yasaklanmasıyla birlikte organizasyon olarak faaliyetlerine devam etmiştir (Soage ve Franganillo, 2010, s. 41). Nasır döneminde hareketin 250.000-300.000 üyeye sahip olduğu tahmin edilmektedir (Soage ve Franganillo, 2010, s. 41). Müslüman Kardeşlerin önemli bir üyesi olan Seyyid Kutub harekete 1950’li yıllarda katılmış ve Nasır rejimi tarafından 1966 yılında idam edilmiştir. Seyyid Kutub’un düşünceleri hareketi ilerleyen dönemlerde etkileyen unsurlardan olmuştur. Özellikle 1970’lerde Müslüman Kardeşler Seyyid Kutub’un yazılarından etkilenmişler ve Müslüman Kardeşlerin eski yapısını eleştirmeye başlamışlardır (Soage ve Franganillo, 2010, s. 42). Mısır’a Nasır’ın ardından Enver Sedat başkan seçilmiş ve özellikle Enver Sedat’ın İsrail ile kurduğu ilişkiler Müslüman Kardeşlerin dikkatini çekmiştir. Müslüman Kardeşler, Sedat’ın Yom Kippur Savaşı ile izlediği yolu hareket Al Dawa dergisinde eleştirmiştir. (Soage ve Franganillo s. 43). Hareketin iki önemli ismi olan Hasan El-Benna ve Seyyid Kutub arasında hareketin gelişimine dair farklılıklar sunulmuştur. Müslüman Kardeşler Hasan El-Benna döneminde Siyonizm ve Batı ile mücadele vermeyi önemserken, Kutub ise hem Hasan El-Benna’nın yolunu izlemekte hem de kendi iç kurumlarını şeriata göre düzenlenmesi için bir mücadele vermiştir (Aksakal, 2015, s. 79). Bununla birlikte Hasan El-Benna düzeni ıslah çalışmalarına yöneltirken Seyyid Kutub yeryüzündeki bütün toplumları “cahiliye” olarak tanımlamaya başlamıştır (Aksakal, 2015, s. 79). Uluslararası toplum açısından Müslüman Kardeşler’in hem Batı’da hem de Ortadoğu’da etkisinin güçlü olduğu anlaşılmaktadır. Ortadoğu’da özellikle Suriye, Mısır ve Ürdün’de etkindir (Rubin, 2010, s. 7). Mısır’da hareket 1980 sonrasında siyasal katılıma daha fazla önem vermeye başlamıştır (Aksakal, 2015, s.79). Müslüman Kardeşler’in meclise girmesi ise 1984 yılında gerçekleşmiştir. 2011 Arap Baharı’nın ardından iktidar tecrübesi yaşayan hareket 2013 yılında darbe ile iktidardan indirilmiştir.
KAYNAKÇA
Aksakal, C. B. (2015). Seyyid Kutub ve Müslüman Kardeşler. Akademik Hassasiyetler, 2(3),65–81. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akademik-hassasiyetler/issue/5470/74306
Aydemir, O. (2021). Müslüman Kardeşler Hareketi: Tarihi ve Bugünü (sy. 136). İNSAMER. https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-musluman-kardesler-hareketi-tarihi-ve-bugunu.pdf
Mercan, M. H. (2019). Müslüman Kardeşlerin Yükselişi ve Düşüşü: İslami Hareketlerde Siyasi Kurumsallaşma Sorunu. İstanbul: İLEM.
Rubin, B. (2010). The Muslim Brotherhood: the organization and policies of a global Islamist movement. Springer.
Soage, A. B., & Franganillo, J. F. (2010). The Muslim Brothers in Egypt. The Muslim Brotherhood (ss.39-55).New York:Palgrave Macmillan
Ülger, İ. K. (2014). Müslüman Kardeşler Teşkilatının İdeolojisi. H. Çomak ve C. Sancaktar (ed.) Orta Doğu Analizi (ss. 157-170). İstanbul: Beta.
Vidino, L. (2010). The Muslim Brotherhood in Europe. The Muslim Brotherhood (ss. 105-116). New York:Palgrave Macmillan.