Abdülkerim Süruş, bir diğer ismiyle Hüseyin Hacı Ferec Debbağ, 1945 yılında İran’ın Tahran kentinde dünyaya gelmiştir. Tahran Üniversitesi ve Uluslararası İmam Humeyni Üniversitelerinde felsefe profesörü olarak görev yapmıştır. İran’daki fikri ve entelektüel alanda etkili bir isim olarak karşımıza çıkmaktadır. Prof. Süruş, İran dışında Harvard, Princeton, Yale, Leiden ve Columbia Üniversitelerinde de misafir akademisyen olarak görev yapmıştır. 2005 yılında dünyanın en etkili 100 insanı arasında seçilmiş ayrıca Prospect dergisinin seçtiği dünyanın en etkili entelektüelleri arasında yer almıştır. Hristiyanlığı yeniden yorumlayan Martin Luther ile arasında bir benzerlik kurulan Süruş, İslami reform çalışmaları altında relativizm üzerine çalışmaktadır.

İran İslam Devrimi döneminde Humeyni’yi desteklemiştir ve İran reform hareketinin önemli bir parçası olmuştur. Süruş, devlette çeşitli görevler alarak Humeyni’nin kültür ve eğitim danışmanlığını yapmıştır. Ancak sonra Humeyni desteğini çekmiş ve İslam devleti mefhumundan uzaklaşarak İslami demokrasi kavramını benimsemiştir. Süruş’un Kur’an ve vahiy konusundaki argümanı tarihselcilik mevzusuyla yakından ilişkilidir. Ona göre “insanların din anlayışı tarihsel” olabilir. Zira vahiy peygambere özgü bir tecrübenin ürünü olduğu için Kur’an ortaya çıkan tarihsel olay ve durumların bir ürünüdür. Bu düşünceleriyle Süruş, Kur’an’ın tarihselliğini savunan Nasr Hamid Ebu Zeyd ve Muhammed Arkun gibi kişilerin de yer aldığı bir gruba aittir. Süruş’a göre Peygamber bir araçtır, Cebrail’in kendisine ulaştırdığı vahyi iletmiştir (Sifil, 2008). Ancak burada dikkat çektiği nokta vahyin anlaşılması güç ve Tanrı katından şekilsiz ve benzersiz bir şekilde geldiği için Peygamber’in Kur’an’daki etkisi önemlidir. Dinin beşeri bir din olduğunu ifade eden Süruş’a ilahiyatçılardan büyük tepki gelmektedir. Türkçeye çevrilen kitapları arasında İnsan yayınlarından çıkan Evrenin Değişmez Yapısı yer almaktadır (Karaman, 2015).

Eğitimini tamamladıktan sonra çalışmalarını İran dışında devam ettirmek istemiş ve aynı zamanda Batı’yı da daha iyi tanımak adına Londra’ya gitmiştir. Yüksek lisansını analitik kimya alanında yapmış ve İngiltere’de çeşitli okullarda çalışmıştır. 1979 İran Devrimi sonrasında İran’a dönmüş ve Londra’da yazmaya başladığı Bilgi ve Değer adlı kitabını yayımlamıştır. Sonrasında İslam Kültürü grubuna yönetici olarak atanarak burada tarih ve bilim felsefesi çalışmıştır. 90’lı yıllarda kendisinin de kurucularından biri olduğu Kıyan dergisinde kısa biçimde yer alan tefsir, çoğulculuk vb. konular etrafında yazılan makalelerle İran entelektüel camiasında dikkat çekmiştir. 1998 yılında İslam Cumhuriyeti başkanının emri ile birçok dergi gibi Kıyan dergisi de kapatılmış ve Süruş çeşitli sansürlere maruz kalmıştır. Zira sosyal, politik, dini anlamda muhalif bir tutum sergilemiştir. 2000 yılında Mevlana şiir ve felsefesi, demokrasi ve İslam ve İslam hukuku alanlarında Harvard Üniversitesi’nde dersler verirken 2002 ve 2003 yıllarında İslam siyaset felsefesi alanında Princeton Üniversitesi’nde dersler vermiştir. 2003- 2004 yıllarında arasında Berlin’de 2007 yılında Columbia Üniversitesi'nde, 2008 yılında Georgetown Üniversitesi'nde ve 2012 yılında Chicago Üniversitesi'nde din ve felsefe alanında pek çok ders vermiştir. 

Süruş’un genel felsefi duruşuna bakıldığında vurguladığı nokta “din” ile “insanların din anlayışı” arasındaki ayrımdır. Bunun yanında hakikat anlamındaki din ile ideolojik ve kimliksel din arasında da bir ayrım olduğunu ileri sürmektedir. Süruş’un siyaset felsefesinin liberalizme yaklaştığı görülmektedir. İran entelektüel camiasında ilgi uyandıran bir kavram olarak “dini demokrasi” kavramını öne sürmüş ve bu noktada yeni bir tanım önermiştir. Ona göre dini demokrasi modern rasyonalite içerisinde tanımlanabilen bir kavramdır.  İslam Hukuku, Epistemoloji ve Modernite. Çağdaş İran’da Hukuk Felsefesi; Entelektüalizm ve Dini İnanç (Farsça); Dinin Teorik Daralması ve Genişlemesi: Din Bilgisinin Evrimi Teorisi (Farsça; Diyalektik Antagonizma (Farsça) gibi çok sayıda yayımlanmış çalışması mevcuttur ("Abdülkerim Süruş", t.y.).

KAYNAKÇA

Abdülkerim Süruş. (t.y.). Mana Yayınları. http://www.manayayinlari.com/yazar/abdulkerim-surus-97

Karaman, H. (2015). Abdülkerim Süruş. Yeni Şafak. https://www.yenisafak.com/yazarlar/hayrettin-karaman/abdulkerim-suru-2019901

Sifil, E. (2008). Abdülkerim Süruş: Modern Bir Savruluş-1. https://ebubekirsifil.com/gazete-yazilari/abdulkerim-surus-modern-bir-savrulus-1/