1939 yılında İran Meşhed’de dünyaya geldi. Azerbaycan Türklerinden biri olan Ayetullah Seyyid Cevat Hüseyni ve Seyyid Haşim Necefabadi’nin evladıdır. Dört yaşında Kur’an’ı Kerim kursuna gönderilmiştir. Lise döneminde Cami-el-Mukaddemat, Sarf ve Nahv’havza’da eğitim aldı. Babasından edebiyat, usulü fıkıh, satıh-ı fıkıh ve mukaddemat dersleri almıştır. İslam ve İslamcılık, Hamaney’in yaşamının temel ilkeleri olmuştur. 13 yaşındayken, Şah karşıtı köktendinci din adamı Navab Safevi’nin konuşması Hamaney’i radikalleşme yoluna itmiş ve Hamaney, Safevi’nin Şah hükümetine karşı terörizmi meşrulaştıran Fedayan-ı İslam hareketinin ideolojisini desteklemeye başlamıştır. Hamaney, modern İslamcılığın babası Seyyid Kutub’un iki kitabını tercüme etmeye devam etmiştir. Hamaney, 1962’de Ayetullah Ruhullah Humeyni’nin öğrencisi olmuş ve Humeyni’nin Şah’a karşı protestolarına katılmıştır. 1963 yılında Ayetullah Humeyni’nin İslami Hareket adlı örgütüne katılmıştır. 1970’li yılların ikinci yarısında Şah Muhammed Rıza Pehlevi, Ali Hamaney’i İran’dan sürmek istemişse de Humeyni’nin İslami Hareketinin büyümesi üzerine sürgüne gönderilmemiştir.
1978 yılında İran Devriminin gerçekleşmesinin ardından Ayetullah Humeyni İran’a döndü ve Ali Hamaney’i yüksek Şura üyesi olarak atamıştır. Bu sebeple ikamet ettiği Meşhed’den başkent Tahran’a gelmiştir. 1979 yılında İran savunma bakanı yardımcısı ve İran Yüksek Savunma Şurası üyesi oldu. İran-Irak Savaşı döneminde görev almış ve 1981 yılında Ebuzer Cami’nde gerçekleşen saldırı sonucunda yaralanmıştır. 1981 yılında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde seçilerek İran’ın 3. Cumhurbaşkanı olmuştur. Selef Cumhurbaşkanı Muhammed Ali Recai 1981 yılında bombalı bir saldırıda hayatını kaybetmişti.
Hamaney’in altı çocuğu bulunmaktadır. 1989 yılında Humeyni’nin vefatının ardından 1989 yılında Haşimi Refsancani’nin talebi üzerine dini lider seçilmiştir. 2014 yılında kanser teşhisi konması üzerine zaman zaman hastanede tedavi altına alınmaktadır (The Editors of Encyclopaedia Britannica, t.y.).Hamaney soy itibariyle Hz. Hüseyin’e dayandığı için seyyid olarak anılmaktadır. Irak ve Necef’te toplam 8 yıllık bir eğitim geçmişi olmuştur. Babası da kendisi gibi Ayetullah unvanına sahiptir. Ayetullah Bucuverid ve Ayetullah Şaharti’nin ilim meclislerine katılmıştır. Kısmen dış güçlerin iç politikadaki etkisini önlemek için liderin altında güçlü bir merkezi hükümetten yana tavır almıştır. Temmuz ayında yapılan referandumda kabul edilen anayasa değişiklikleri, nitelikleri gevşetmiş, başbakanlık makamını ortadan kaldırmış ve cumhurbaşkanlığını güçlendirmiş ve lidere siyasi meseleleri denetleme ve müdahale etme konusunda önemli bir yetki vermiştir.
Hamaney’in düşünce dünyası Batı’nın baskısından kurtuluş ve devlet planlamasının bir toplum mühendisliği aracı olarak benimsenmesi temalarına odaklanmıştır. Humeyni İslam Devrimi’ni yalnızca Şah’a karşı bir mücadele olarak değil, aynı zamanda algılanan Batı egemenliğine karşı bir mücadele olarak çerçevelemiştir. Hamaney İran’ın nükleer arayışını İran’ın Batı (yani ABD) hegemonyasından bağımsızlığının bir ifadesi olarak görmüştür. Dini lider, ABD’yi “İslam ülkelerinin zayıflığından yararlanan bir “zorba” olarak tanımlamaktadır. Ekim 2014’te Hamaney, ABD ve İngiltere’yi, IŞİD’i İran’la savaştırmak ve bölgede “güvensizlik yaratmak” için bir araç olarak yarattığını iddia etmiştir. Sonuç olarak, Hamaney, “İslam”ın ABD’ye, “Büyük Şeytan”a karşı doğru bir mücadelede verdiğine inanmaktadır. (Vural Jane, 2019).
KAYNAKÇA
The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2023, 13 Mart). Ali Khamenei. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Ali-Khamenei
Vural Jane, H. (2019). Velayeti Fakih ve İran dış politikası: Ali Hamaney`in konumu (Doktora Tezi).Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.