1931 yılında Golan bölgesinde dünyaya gelmiş Çerkes asıllı bir düşünür olan Cevdet Said, Adige’nin Abhaz kabilesine mensuptur. Ezher Üniversitesi’nin lise bölümünü okuduktan sonra aynı üniversitenin Arap Dili ve Edebiyatı fakültesini bitirmiştir. 1950’li yıllardan itibaren Cevdet Said araştırma, düşünme ve yazma faaliyeti içinde olmuştur. Çalışmalarında üzerinde durduğu konu İslami bilincin yeniden tashih edilmesi, diyalog, değişim ve dönüşümdür. Bu konuları çalışmasının asıl amacı Arap ve Müslüman toplumların içinde düştüğü duruma çözüm bulmaktır. Said, İslam felsefesi ve kültürünü yeniden ihya ederek Müslümanların şuurlarının diriltilmesini amaçlamaktadır. Müslüman bir alim olarak Cevdet Said düşünce özgürlüğün çağdaş savunucuları alanında yer almaktadır.

Tefsir alanında yaptığı çalışmalarla Kur’an’ı Kerim’in ayetlerine farklı yorumlar getirerek dikkatleri üzerine çekmiştir. Cevdet Said’in üzerinde özellikle yoğunlaştığı konu şiddet karşıtlığıdır. Kendisinin “ılımlı İslam” söyleminde nerede durduğu konusunda soru işaretleri olsa da ılımlı İslam’ı destekleyen çevreler tarafından Said’e atıf yapıldığı bilinmektedir (Albayrak, 2021). Malik Bin Nebi’nin öğrencisidir. Esed Dönemi Suriye’sinde 14 yıl hapis yatmış ve çeşitli cezalara çarptırılmıştır. 2012 yılında Suriye’de patlak veren savaş sebebiyle Türkiye’ye göç etmiştir.

1984 yılında Türkçeye çevrilen ilk kitabı “Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları” Türkiye’nin içinde bulunduğu darbe sonrası düşünce hayatında önemli bir yerde durmaktadır. 2000’li yıllardan sonra Cevdet Said’in pek çok eseri Türkçe'ye kazandırılmıştır. Türk medyasında Osmanlı üzerinden çeşitli polemiklerle manüpülatif söylemlere uğramıştır. Mütefekkir herhangi bir şeyh ya da cemaat mensubu olma fikrinden ziyade Müslümanların kulluk bilinçlerini yeniden tazelemeye, Kur’an ve sünneti anlamayı sağlamaya çalışmaktadır. Cevdet Said eserlerinde Muhammed İkbal, Said Nursi, Martin Heidegger ve Michel Foucault’dan etkilenmiştir. Düşüncede Yenilenme, Din ve Hukuk, Güç, İrade, Eylem, Değişimin Rüzgarları, Ademoğlunun İlk Mezhebi düşürün önemli eserleridir. Değişimin Rüzgarları adlı eserinde Müslümanların bir kriz içerisinde bulunduğu, dünyanın değişmekte olduğu ve bu sebeple mücadele yöntemlerinin de değiştiği vurgulanmaktadır. Bahsettiği krizi teorik bir kriz olarak değerlendiren Said, genelde insanların ve özelde Müslümanların içinde bulunduğu sorunları çözmek için rol model olarak Hz. Adem’in masum oğlu Habil’i örnek almak gerektiğini salık vermiştir. Habil’in hayat hikayesinde Cevdet Said’in dikkatini çeken ilk noktanın Habil örnekliğinde insan ilişkilerinde gözetilmesi gereken sınır olduğu görülmektedir. Bu kitabında şiddeti her veçhesiyle ele alan yazar; savaş, terörizm, silahlı mücadele gibi siyasetle yakından ilişkili şiddet türlerini de incelemeye tabi tutmuştur.

Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları adlı eserinde Batı’daki Psikoloji ve Sosyoloji ilimlerinden farklı bir nokta benimseyerek şu sonuca varmıştır: İnsanlar ve toplum kendi tarihini kendisi yazabilecek güce sahiptir. Toplum gelişim olarak ifade edilen belirsiz bir fenomenin aracı değildir. Said, bu kitabı özelinde “Bir topluluk kendini değiştirmedikçe Allah da o toplumun halini değiştirmez.” ayetine referans vermektedir. Bunun yanında “Dinde zorlama yoktur.” düsturu da Cevdet Said’in üzerinde durduğu ve tevil ettiği konular arasında yer almaktadır (Paşaoğlu, 2022). Said şiddet eylemlerini reddeder ve Müslümanlarının davalarına ulaşmak için şiddeti kullanmasını doğru bulmaz. Bu kanaate ulaşmak için model aldığı kişi Hz. Peygamber değil, Hz. Adem’in oğlu Habil’dir. Habil’i öldürmek isteyen Kabil’e karşı Habil’in “sen beni öldürmek istesen de ben sana elimi kaldırmayacağım” sözünü şiddetsizlik argümanının temel noktası olarak alır. Habil hikayesini Peygamber’in davet metodunu anlatırken de kullanan Said, Peygamberin “fitne zamanlarında kılıçlarınızı kırın, kavgaya bulaşmayın” dediğini aktarır. Düşünceleri, araştırma ve sohbetleriyle ilim dünyasına katkı sunan değerli düşünür, 2022 Ocak ayında Türkiye’de vefat etmiştir.

 

KAYNAKÇA

Albayrak, H. (2021). Cevdet Said. Karar. https://www.karar.com/yazarlar/hakan-albayrak/cevdet-said-1589335

 Paşaoğlu, M. T. (2022). Eserlerinden hareketle Cevdet Said ve şiddet olgusu. Dünya Bizim. https://www.dunyabizim.com/mercek-alti/eserlerinden-hareketle-cevdet-said-ve-siddet-olgusu-h23904.html

Ödülleri

1931 yılında Golan bölgesinde dünyaya gelmiş Çerkes asıllı bir düşünür olan Cevdet Said, Adige’nin Abhaz kabilesine mensuptur. Ezher Üniversitesi’nin lise bölümünü okuduktan sonra aynı üniversitenin Arap Dili ve Edebiyatı fakültesini bitirmiştir. 1950’li yıllardan itibaren Cevdet Said’in araştırma, düşünme ve yazma faaliyeti içinde olmuştur. Çalışmalarında üzerinde durduğu konu İslami bilincin yeniden tashih edilmesi, diyalog, değişim ve dönüşümdür. Bu konuları çalışmasının asıl amacı Arap ve Müslüman toplumların içinde düştüğü duruma çözüm bulmak adına yapılmıştır. Said, İslam felsefesi ve kültürünü yeniden ihya ederek Müslümanların şuurlarının diriltilmesini amaçlamaktadır. Müslüman bir alim olarak Cevdet Said düşünce özgürlüğün çağdaş savunucuları alanında yer almaktadır. Tefsir alanında yaptığı çalışmalarla Kur’an’ı Kerim’in ayetlerine farklı yorumlar getirerek dikkatleri üzerine çekmiştir. Cevdet Said’in üzerinde özellikle yoğunlaştığı konu şiddet karşıtlığıdır. Kendisinin “ılımlı İslam” söyleminde nerede durduğu konusunda soru işaretleri olsa da ılımlı İslam’ı destekleyen çevreler tarafından Said’e atıf yapıldığı bilinmektedir (Albayrak, 2021). Malik Bin Nebi’nin öğrencisidir. Esad Dönemi Suriye’sinde 14 yıl hapis yatmış ve çeşitli cezalara çarptırılmıştır. 2012 yılında Suriye’de patlak veren savaş sebebiyle Türkiye’ye göç etmiştir. 1984 yılında Türkçeye çevrilen ilk kitabı “Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları” Türkiye’nin içinde bulunduğu darbe sonrası düşünce hayatında önemli bir yerde durmaktadır. 2000’li yıllardan sonra Cevdet Said’in pek çok eseri Türk yazınına kazandırılmıştır. Türk medyasında Osmanlı üzerinden çeşitli polemiklerle manüpülatif söylemlere uğramıştır. Mütefekkir herhangi bir şeyh ya da cemaat mensubu olma fikrinden ziyade Müslümanların kulluk bilinçlerini yeniden tazelemesi, Kur’an ve sünneti anlamayı sağlamaya çalışmaktadır. Cevdet Said eserlerinde Muhammed İkbal, Said Nursi, Martin Heidegger ve Michel Foucault’dan etkilenmiştir. Düşüncede Yenilenme, Din ve Hukuk, Güç, İrade, Eylem, Değişimin Rüzgarları, Ademoğlunun İlk Mezhebi düşürün önemli eserleridir. Değişimin Rüzgarları adlı eserinde Müslümanların bir kriz içerisinde bulunduğu, dünyanın değişmekte olduğu ve bu sebeple mücadele yöntemlerinin de değiştiği vurgulanmaktadır. Bahsettiği krizi teorik bir kriz olarak değerlendiren Said, genelde insanların ve özelde Müslümanların içinde bulunduğu sorunları çözmek için rol model olarak Hz. Adem’in masum oğlu Habil’i rol model almak gerektiğini salık vermiştir. Habil’in hayat hikayesinde Cevdet Said’in dikkatini çeken ilk noktanın Habil örnekliğinde insan ilişkilerinde gözetilmesi gereken sınır olduğu görülmektedir. Bu kitabında şiddeti her veçhesiyle ele alan yazar, savaş, terörizm, silahlı mücadele gibi siyasetle yakından ilişkili şiddet türlerini de incelemeye tabi tutmuştur. Bireysel ve Toplumsal Değişimin Yasaları adlı eserinde Batı’daki Psikoloji ve Sosyoloji ilimlerinden farklı bir nokta benimseyerek şu sonuca varmıştır: İnsanlar ve toplum kendi tarihini kendisi yazabilecek güce sahiptir, toplum gelişim olarak ifade edilen belirsiz bir fenomenin aracı değildir. Said, bu kitabı özelinde “Bir topluluk kendini değiştirmedikçe Allah da o toplumun halini değiştirmez.” ayetine referans vermektedir. Bunun yanında “Dinde zorlama yoktur.” düsturu da Cevdet Said’in üzerinde durduğu ve tevil ettiği konular arasında yer almaktadır (Paşaoğlu, 2022). Said şiddet eylemlerini reddeder ve Müslümanlarının davalarına ulaşmak için şiddeti kullanmasını doğru bulmaz. Bu kanaate ulaşmak için model aldığı kişi Hz. Peygamber değil, Hz. Adem’in oğlu Habil’dir. Habil’i öldürmek isteyen Kabil’e karşı Habil’in “sen beni öldürmek istesen de ben sana elimi kaldırmayacağım” sözünü şiddetsizlik argümanının temel noktasını oluşturur. Habil hikayesini Peygamber’in davet metodunu anlatırken de kullanan Said, Peygamberin “fitne zamanlarında kılıçlarınızı kırın, kavgaya bulaşmayın” dediğini aktarır. Düşünceleri, araştırma ve sohbetleriyle ilim dünyasına katkı sunan değerli düşünür, 2022 Ocak ayında Türkiye’de vefat etmiştir.