İran’ın önemli düşünürlerinden biri olan Daryush Shayegan kültürel antropoloji ve Hint çalışmaları üzerinde akademik çalışmalar yapmaktadır. 1935 yılında Tebriz’de Şii babanın ve Gürcü Sünni bir annenin evladı olarak dünyaya gelmiştir. Modern İran’ın en önemli düşünürleri arasında yer almıştır. Tahran Üniversitesi’nde Hindistan Dinleri ve Sanskritçe Çalışmalarında profesör olarak çalışmıştır. Gençlik yıllarını Büyük Britanya’da yatılı okulda geçiren Shayegan, gençlik yıllarında Cenevre’de yaşamış ve Université de Genève’de Fransız edebiyatı ve felsefesi, Sanskritçe ve siyaset bilimi okumuştur. Shayegan doktorasını Sorbonne’da Doktor Vater Henry Corbin’in vesayeti altında, ”Les Relations de l’hindouisme et du soufisme d’après le Majma’ al-Bahrayn” başlıklı bir tezle almıştır.
Daryush Shayegan, gençlik yıllarından itibaren kültür, sanat ve edebiyatla ilgilenmiş aynı zamanda tiyatro, resim, heykel, mimari ve daha pek çok konuda yüzeysel değil, derinlere inmeye her zaman hevesli olmuştur. Daryush, Edgar Allan Poe da dahil olmak üzere, mistik şiire her zaman çok ilgi duymuştur. Shayegan, doğu ve batı kültürlerinin epistemolojik özgüllükleri ve aralarında diyalog olasılığı üzerine birçok öncü eser yazmıştır. 1977’de, eski İran Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi’nin benimsediği bir kavram olan “medeniyetler arası diyalog” üzerine uluslararası bir sempozyumla çalışmalarını başlatan İran Medeniyetler Araştırmaları Merkezi’nin kurucu direktörüdür.
2009’da Shayegan, Küresel Diyalog Ödülü’ne layık görülmüştür. Daryush Shayegan’ın Cenevre’deki yaşamının dönemi, karakter altyapısının dönemi olarak düşünülmelidir; pek çok insan -ve belki de kendisi- kişiliğinin en çok Paris’teki çalışmalarından etkilendiğini düşünebilir. Daryush’un temel çalışmalarının ve araştırmalarının çoğu Cenevre’de gerçekleşmiştir. Doktorasını Paris’te alıp İran’a döndükten sonra bile öğrendiklerini içselleştirmiş ve aslında esas teorileştirme dönemi devrimden sonra başlamıştır. Shayegan 1989 yılında Le Regard Mutilé: Schizophrénie Culturelle adlı eserinin Türkçeye çevrilmiş hali Yaralı Bilinç adlı kitabında modern topluma bakışında Doğu toplumlarının içinde bulunduğu karışıklığa dikkat çeker. Doğu toplumlarının içinde bulunduğu durumu “kültürel şizofreni” olarak ifade eden Shayegan bu kavramı şöyle tanımlamaktadır: “Batı’nın modernite kavramı ile birlikte kültürel anlamda etkilemeye başladığı Doğu toplumlarının zihninde yarattığı hayranlık ve düşmanlık gibi iki zıt duygu ve bunun neden olduğu çelişkili, sakat bir bilinç ve bakış açısına sahip olma durumudur.” Batı modernleşme sürecini tüm sancılarıyla birlikte yaşarken Doğu toplumları tarihsel olarak bu süreçleri yaşamadan geleneksel düşünce biçimleri ile düşünürken birden modernite ile karşılaşmış ve bu durum birtakım patolojik sorunlar yaratmıştır (Sarıçiçek, 2018). Bunun dışında Melez Bilinç ve Batı Karşısında Asya yazarın Türkçeye çevrilen diğer eserleri arasında yer almaktadır. Daryush Shyegan’ın temel çalışma alanlarını felsefe, felsefi akımlar olarak kategorilendirmek mümkündür. İran Medeniyet Çalışmaları Enstitüsünün başkanlığını yapmıştır. Yazar Rojin İssa ve Rujin Pakbaz ile birlikte çalışarak Modern İran Sanatı (2001) adlı bir çalışma yayımlamıştır (Timur, 2018).
KAYNAKÇA
Timur, T. (2018). Daryush Shayegan öldü; “Kültürel Şizofreni” yaşıyor mu?. Birgün Net. https://www.birgun.net/haber/daryush-shayegan-oldu-kulturel-sizofreni-yasiyor-mu-210240