Fatıma Mernissi Faslı sosyolog ve yazardır. Fez’de orta sınıf bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Mernissi, Rabat’taki Muhammed V Üniversitesi’nde okumuş ve daha sonra Paris’e gidip burada kısa bir süre gazeteci olarak çalışmıştır. Yüksek lisans eğitimini Amerika Birleşik Devletleri’nde sürdürmüş ve 1973’te Brandeis Üniversitesi’nden sosyoloji alanında doktora derecesi almıştır. Fas’a dönerek Muhammed V Üniversitesi’nde sosyoloji bölümüne katılmıştır. En iyi bilinen Arap-Müslüman feministlerinden biri olan Mernissi’nin etkisi, dar bir entelektüel çevrenin ötesine uzanmaktadır. Feminist çevrelerde iyi tanındığı Fransa başta olmak üzere, kendi ülkesinde ve yurtdışında tanınan bir halk figürüdür.

Başlıca kitapları İngilizce, Almanca, Felemenkçe ve Japonca dahil olmak üzere birçok dile çevrilmiştir. Popüler basında düzenli olarak kadın sorunları üzerine yazmış; uluslararası alanda Müslüman kadınların davasını destekleyen kamusal tartışmalara katılmıştır. Fas, Cezayir ve Tunus’ta kadınların yasal statüsü hakkında bir dizi kitabın yayınlanmasına ön ayak olmuştur. Mernissi’nin çalışma alanları cinsel ideoloji, cinsiyet kimliği, sosyopolitik örgütlenme ve İslam’da kadının statüsüdür ancak onun odak noktası Fas toplumu ve kültürü özelinde toplanmaktadır. Bir feminist olarak çalışmaları, Müslüman kadınların susturulması ve ezilmesiyle mücadele etmek ve bu konuda farkındalık oluşturmaktır.

Mernissi yalnızca akademik bir çalışma yapmaktan ziyade politik söylemlere ve aktivizme de sahiptir. Bunu iki şekilde yaptığını iddia etmektedir: birincisi, kadınlar ve cinsellikleri hakkındaki baskın Müslüman erkek söylemine meydan okuyarak ve ikincisi, “sessiz” kadına kendi hikayesini anlatması için bir “ses” vererek. Günlük Savaş Yapmak (Doing Daily Battle) (1989) adlı kitabı, yoksulluk, cehalet ve cinsel baskıya karşı mücadele ederken hayatlarının acılı gerçekliğini net bir şekilde sunan Faslı kadınlarla yapılan açıklamalı röportajların bir koleksiyonudur ("Mernissi, Fatima", t.y.). İlk kitabı olarak Peçe’nin Ötesinde: Modern Müslüman Toplumda Erkek-Kadın Dinamikleri (1975)'ni kaleme alan Mernissi, kadınlar ve cinsellik üzerine ideolojik söylemi ataerkilliğin boyunduruğundan kurtarmaya çalıştığını ifade etmektedir.

Hadisler de dahil olmak üzere dini-fıkhi metinlerin klasik külliyatını eleştirel bir gözle inceler ve feminist bir bakış açısıyla yeniden yorumlar. Ona göre, “sessiz, pasif, itaatkâr kadın” şeklindeki Müslüman idealinin, İslam’ın otantik mesajıyla hiçbir ilgisi yoktur. Ona göre ataerkil sistemi korumak için dini metinleri manipüle eden ve tahrif eden erkek fakihler-teologlar olarak ifade edilen ulemadır. Mernissi’nin çalışmaları, tarihsel olarak oluşturulmuş ideolojik sistemin, günümüz Müslüman toplumunda toplumsal cinsiyetin inşası, ev içi ve siyasi yaşamın örgütlenmesi üzerindeki etkisini araştırmaktadır (Fox, 2015). Peçe ve Erkek Elit (Veil and the Male Elite) adlı kitabında, İslam fıkhı ve geleneğinin tarihsel bağlamını eleştirel bir şekilde inceler. Dikkatini bugün Arap dünyasına çeviren Mernissi, “kadın sorununu” siyasi meşruiyet, sosyal durgunluk ve demokrasinin yokluğu sorunlarına bağlayan daha kapsayıcı bir çerçeveye yerleştirmektedir. En son kitabı olan İslam ve Demokrasi: Modern Dünya Korkusu (Islam and Democracy: Fear of the Modern World) (1992), Müslümanların geleneklerine sahip çıkmaları ve Batı korkularından kurtulmaları için bir çağrıdır. İslam, Cinsiyet ve Sosyal Değişim: İslam’ın Unutulmuş Kraliçeleri yazarın diğer eserlerindendir. Meseleleri siyasi perspektiften ele alması Mernessi’nin siyaset bilimci olmasından da kaynaklanmaktadır. Kendisi Brandeis Üniversitesi’nde siyaset bilimi eğitimi almıştır. Yazar 2015 yılında vefat etmiştir.

KAYNAKÇA

Fox, M. (2015). Fatema Mernissi, a Founder of Islamic Feminism, Dies at 75. The New York Times.

Mernissi, Fatima. (t.y.). Oxford Islamic Studies Online. http://www.oxfordislamicstudies.com/Public/fatima_mernissi.html