Müslüman bilim adamlarının ve bilim tarihinin bilime yaptığı katkıları bilim dünyasına kazandıran dünya çapındaki önemli bilim tarihçisi Fuad Sezgin, 1924 yılında Bitlis-Türkiye’de dünyaya gelmiştir. Annesi Cemile Hanımdır. Babası Mirza Mehmet Efendi Siirt’in beylerinden olup Osmanlı döneminde Şirvan Beyleri olarak anılmışlardır. 1936 yılında Ağrı’da ilkokulunu okuyan Sezgin, bu dönemde babasının vefatı üzerine 1939 yılında Bitlis parasız yatılıda okuluna devam etmiştir. 1942 yılında ise Erzurum Fen Lisesi’nde okumak için Erzurum’a gitmiştir. İstanbul’a mühendis olma amacıyla gelen Sezgin İstanbul Üniversitesi’nin ünlü oryantalistlerinden Hellmut Ritter’in Şarkiyatçılık Araştırmaları Merkezi’nde verdiği seminerden etkilenerek mühendis olma fikrinden vazgeçmiş ve Hellmutt Ritter’in öğrencisi olmuştur. Bu olaydan sonra Edebiyat Fakültesi Arap ve Fars Filolojisi bölümüne kayıt yaptırmıştır. Helmutt Ritter, Fuad Sezgin’i İslami ilimler tarihi çalışma noktasında çok etkilemiştir. Ritter Sezgin’e matematik bölümünü bırakmaması gerektiğini söylemiş, İslam medeniyetinde Harizmî, Ebu’l- Vefa Buzcanî, İbn Heysem, Birunî gibi önemli isimlerin çalışılması gerektiğini ifade etmiştir. Sezgin, anılarında anlattığına göre hocasıyla konuştuğu sırada bahsi geçen önemli düşünürleri hiç tanımadığını ve bilmediğini belirtmiştir. Sezgin ifadesine göre “Ritter’in sözleri İslam ilimleri tarihini öğrenmem için kırbaç rolü oynadı. Bütün dünyayı terk ederek gece gündüz bunun için çalıştım.” demiştir.
1943’te İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye’de üniversitelerin eğitime ara vermesi sırasında hocasının önerisiyle Sezgin Arapça eğitimi almıştır. Altı aylık süre zarfında Arapçayı öğrenmiş ve Taberi tefsirini orijinal Arapça dilinde rahatlıkla okuyabilecek seviyeye gelmiştir. Fuad Sezgin’in Arapça öğrenme sürecinde olduğu gibi dil öğrenmede ne kadar başarılı olduğun anlayan Ritter, Sezgin’e beş dili aynı anda öğrenmesi gerektiğini salık vermesi üzerine Sezgin sıkı çalışmalarıyla Süryanice, İbranice, Latince, Arapça ve Almanca dillerini öğrenmiştir. Ritter ve Sezgin birlikte çalışarak İslam bilimleri alanındaki yazma eserlerle yakından çalışma fırsatı bulmuştur. Bu araştırma sürecinde İslami bilimler alanında yapılmış olan çalışmaların eksiklerini fark etmiştir. Ankara Üniversitesi’nin Dogmatik İlimler Kürsüsü’nün ilk asistanı olarak 1940 yılında göreve başlamıştır. Buradaki görevini ifa ettikten sonra Umumi Türk Tarihi Kürsüsünde asistan olarak çalışmaya başlamıştır. Bu sırada doktora tezi olan Buhari Tefsirinin Yazılı Kaynakları konusunda araştırmalarını sürdürmüştür. 1956 yılında doçentlik tezini Buhârî’nin Kaynakları Hakkında Araştırmalar konusunda almıştır.
1957 yıllında kazandığı bursla Almanya’ya gitmiş ve 1960 darbesi döneminde akademisyenlerin ihraç edilmesi üzerine çalışmalarını Türkiye dışında gerçekleştirmiştir. Frankfurt’ta İslam-Arap doğa bilimleri alanında çalışmalar yapmıştır (İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı, t.y.). Uzun yıllar boyunca yaptığı araştırmalar sonucu Sezgin, Arap İslam Bilimler Tarihi adlı eserini 1967 yılında yayımlamıştır. Eser 17 ciltten oluşmaktadır ve içinde Kur’an ilimlerinden botaniğe, kimyadan matematiğe ve hadise kadar birçok ilim dalının tarihçesi sunulmaktadır. Yaptığı çalışmasını hocasına gönderen Sezgin, Ritter’in bundan öne kimsenin böyle bir çalışma yapmadığını ve bundan sonra da yapamayacağını belirttiğini ifade etmiştir. 1978 yılında Kral Faysal ödülüne layık görülmüş, 2001 yılında Almanya Üstün Hizmet Madalyası’na sahip olmuştur. Bunların dışında Sezgin’in aldığı 5 büyük ödül bulunmaktadır. Sezgin Almanya’da İslam Bilimler Tarihi Müzesi kurmuştur. Frankfurt’ta kurduğu bu müzede Müslüman bilim adamlarının bilim tarihinde ürettikleri aletlerin modellemeleri yer almaktadır. 2008 yılında İslam Bilim ve Teknoloji Müzesi İstanbul’da açılmıştır. Kütüphanede ayrıca Sezgin tarafından kaleme alınmış beş ciltten oluşan “İslam’da Bilim ve Teknik” adlı eser yer almaktadır. Prof. Dr. Fuat Sezgin 30 Haziran 2018 yılında ahirete intikal etmiş ve arkasında birbirinden nitelikli eserler ve sebatla yaşanmış bir ömür hikayesi bırakmıştır. Yüksek düşünceleri ve İslam bilim tarihine yaptığı büyük katkı öğrencileri tarafından takip edilmektedir (Prof. Dr. Fuat Sezgin Merkez Kütüphanesi, 2019).
KAYNAKÇA
İslam Bilim Tarihi Araştırmaları Vakfı (t.y.). İlme Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Fuat Sezgin. https://www.ibtav.org/sayfa/1/ozgecmisi
Prof. Dr. Fuat Sezgin Merkez Kütüphanesi. (2019, 7 Ekim).Prof. Dr. Fuat Sezgin Kimdir?. Bursa Uludağ Üniversitesi. https://bit.ly/3BZtghP