1931’de Endonezya’nın Cava eyaletine bağlı Bogor şehrinde doğmuş, ilk ve orta öğrenimini Endonezya ve Malezya’da tamamlamıştır. 1962 yılında “Raniri ve 17. Yüzyılda Açe’de Vücudiyye Hareketi” isimli teziyle McGill Üniversitesi’ne bağlı İslâmî Araştırmalar Enstitüsü’nden yüksek lisans derecesini aldıktan sonra Londra Üniversitesi’ndeki Doğu ve Afrika Çalışmaları Bölümü’nde (SOAS) “Hamza Fansuri’nin Mistisizmi” adlı teziyle doktora çalışmasını tamamlamıştır (“S. Muhammed Nakib el-Attas”, t.y.). 1973 yılında National University of Malaysia’da Malay Dili, Edebiyatı ve Kültürü Enstitüsü’nü kurmuş ve başkanlığını yürütmüştür. 1987’de, İslâmî bir düşünce ve bilim geleneğinin ihyası amacıyla Uluslararası İslâm Düşüncesi ve Medeniyeti Enstitüsü’nü kurmuştur. Çoğunlukla “Bilginin İslâmîleştirilmesi” konusundaki tezleriyle tanınan el-Attas’ın İslâm kültürü, felsefe, din ve eğitim alanlarında yirmiden fazla kitabı ve çok sayıda makalesi yayımlanmıştır. İngilizce ve Malayca yazdığı bazı eserleri Arapça, Farsça, Türkçe, Fransızca, Almanca, Rusça ve Japonca gibi dillere tercüme edilmiştir. İslam geleneğinin yeniden ihyası, sekülerleşme, bilginin batılılaşmasından kurtarılması, çağdaş bir eğitim sisteminin nasıl olması gerektiği konularında önemli eserler kaleme almıştır. Yalnızca teorik bir düşünür değildir. Genel olarak çalışmalarında benimsediği yöntem ise beşer nutkunun ürettiği (farz-ı kifaye) bilgilerin, ontolojik cihetinin tesis edilmesi bakımından, evvelinde (nereden) ve sonrasında (nereye) İslâm metafiziğine (farz-ı ayn) bağlanmasıdır. Bununla birlikte el-Attas’ın çalışmalarını özgün kılan temel neden ana hatlarıyla geleneksel İslâm düşüncesini zaman ve mekânın ihtiyaçlarını karşılayabilecek şekilde ve sorunlarını ilgilendirecek düzeyde yorumlama çabasında olmasıdır.
İslamîleştirme projesi, her ne kadar İsmail Râcî Fârukî başta olmak üzere S. Hüseyin Nasr gibi çağdaş İslam düşüncesinin önemli bilim insanlarıyla özdeşleşmiş olsa da, öncelik sonralık bakımından bu konsepti ilk ileri süren ve aynı zamanda bu alanın teorisyeni olan kişi el-Attas’tır. Attas’ın çağdaş bilginin İslamîleştirilmesi ya da bilginin Batılılaştırılmaktan arındırılması çabası (özgün adıyla İslamîleştirme); esasen aslî bilginin mekanik-seküler faraziye ve nazariyelerle şekillenen çağdaş bilimsel tefekkürden arındırılmasıdır. Başka bir ifadeyle el-Attas tevhidî dünya görüşünün bir gereği olarak İslamîleştirmeyi, İslamî tefekkür biçimini, onu sarmalayan büyü ve efsane gibi mitolojik hurafelerden arındırdıktan sonra çağdaş seküler düşüncenin dil, düşünce ve mantık üzerindeki tahakkümünün sonlandırma süreci olarak görür ve bunu “epistemolojik devrim” şeklinde tanımlar ("The Merdeka Award - Tan Sri Professor Dr Syed Muhammad Naquib al-Attas", t.y.).
İslam, Sekülerizm ve Geleceğin Felsefesi adlı kitapta İslâmî eğitim felsefesi ve bu felsefenin oturtulacağı zemin konusunda bir çerçeve çizilmekte; bilgi edinmenin ve İslâmî eğitimin gayesinin temel saikinin “iyi bir vatandaş” değil, “iyi bir insan” yetiştirmek olduğu belirtilmektedir. Seküler (dünyevî) kavramıyla sekülerizasyonun (dünyevîleştirme) anlamı ve bunun kapsamı kitapta anlatıldığı biçimiyle belki ilk defa ele alınmaktadır (El-Attas, 2019). İslam’da Eğitim başlıklı kitabın amacı bilginin yeni baştan sınıflandırılması, müfredatın yeniden planlanması, ders kitaplarının ve iyi eğitimli öğretmenlerin yetiştirilmesi meselelerini incelemektir. Bu kitap Batı eğitim sistemlerinin samimiyetsizliğini eleştirel bir açıdan incelemekle birlikte modern hayat ve düşüncede İslami değerlerin hakimiyetine olan ihtiyacı vurgulamaktadır. Bunun yanında laik batılı eğitim sistemlerini kabul etmelerinden dolayı keşmekeşliğe yol açan bazı İslam ülkelerini tahlil edip ve eğitimin ana hedefini, insan kişiliğinin dengeli gelişimi şeklindeki İslami ideal olarak sunmaktadır. İslam ve Laisizm adlı eserinde yazar, bu monografide Kur’an-ı Kerim, Nisa suresi 58. ayet ve Mu’minun suresi 12-14’teki ayetleri seçip yorumlamaktadır.
KAYNAKÇA
El-Attas, S. M. N. (2019). İslam, Sekülerizm ve geleceğin felsefesi (M. E. Kılıç, Çev.). İstanbul: İnsan Yayınları.
S. Muhammed Nakib el-Attas. (t.y.). Küre Yayınları. Son Erişim Tarihi 03 Mart 2022, https://www.kureyayinlari.com/Yazar/371/s_muhammed_nakib_el_attas_