Irak’ta dünyaya gelen dünyaca ünlü mimar Zaha Hadid Irak asıllı bir İngiliz vatandaşıdır. Zaha Hadid, mimarî sanatında dekonstrüktivist çizimleriyle tanınmaktadır. Zaha Hadid, orta ve lise öğrenimini İsviçre ve İngiltere’de yatılı okullarda tamamlamış; lisans eğitimine Lübnan Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi’nde Matematik alanında devam etmiştir. Tasarımlarını da sahip olduğu matematik bilgisiyle harmanlayarak gerçekleştirmiştir. Betonun, çeliğin ve camın sınırlarını zorlayarak analizler doğrultusunda hayata geçirilebilen projeler ortaya koymuştur ("Zaha Hadid", 2019). Tasarımlarının inşa edilebilmesi için uzun yıllar araştırmalar yapmıştır. 1972 yılında ilerici mimari düşüncenin önemli bir merkezi olan Architectural Association’da okumak için Londra’ya gitmiştir. İngiltere’de, Metropolitan Mimarlık Ofisi’nde (Office of Metropolitan Architecture) ileriki süreçte birlikte çalışacağı mimarlar Elia Zenghelis ve Rem Koolhaas ile tanışmıştır.
Hadid, 1979’da Londra merkezli firması olan Zaha Hadid Architects’i (ZHA) kurmuştur. Tamamladığı ilk proje, Almanya’nın Weil am Rhein şehrindeki Vitra İtfaiye İstasyonu'dur 1983’te Hadid, Hong Kong’da bir eğlence merkezi olan The Peak’te yarışmayı kazanmasıyla uluslararası tanınırlık kazanmıştır (Zukowsky, 2022). Yamaçtan aşağı dinamik bir diyagonalde hareket eden bir “yatay gökdelen” olan bu tasarım kendine özgü bir estetik anlayışını yansıtmaktadır. Bu parçalanmış tarzla Zaha Hadid, 1988’de New York Modern Sanatlar Müzesi’nde düzenlenen Dekonstrüktivist Mimarlık Sergisi’nde yer alan yedi mimardan biri olarak kariyerinde önemli bir adım atmıştır.
Hadid’in çalışmaları zaman içerisinde evrim geçirmiştir. İlk zamanlarda kullandığı keskin çizgiler, yerini topografyadan ve arazinin durumundan etkilenen organik biçimlere bırakmıştır. Hadid’in amacı, iç mekânla dış mekân arasına herhangi bir sınır koymamak olmuştur. Kullandığı biçimler genelde eğri, akışkan, dalga biçimli, alışkın olunmayan bir tarzdadır. Hadid, Mimarlık Derneği, Harvard Üniversitesi, Chicago Üniversitesi ve Yale Üniversitesi de dahil olmak üzere birçok yerde mimarlık dersi vermiştir (Zukowsky, 2022). Ayrıca Wolfgang Amadeus Mozart’ın Cosi fan tutte’sinin 2014 Los Angeles Filarmoni prodüksiyonu için mobilya, mücevher, ayakkabı, çanta, restoran gibi iç mekanlar ve sahne setleri tasarlamıştır.
Mesleki yaşamı birinciliklerle, unvan ve ödüllerle dolu olan Zaha Hadid, Pritzker Mimarlık Ödülünü ve Royal Gold Ödülünü kazanan ilk kadın mimardır. Dik açıları sevmediği ve tasarımlarında pek kullanmadığı için “eğrinin kraliçesi” olarak anılan Zaha Hadid, enerjisi ve fikirleriyle çağdaş mimarinin en önemli ve gözde mimarları arasında yer almıştır. Aynı zamanda Hadid, 2008’de Forbes Dergisinin “Dünyanın En Güçlü 100 Kadını” listesine girmiştir. Diğer yandan ise mimariye yaptığı hizmetlerden ötürü İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth tarafından Britanya İmparatorluk Nişanı verilerek “Dame” unvanına sahip olmuştur. 2016 yılında bronşit tedavisi görürken kalp krizinden ani ölümüyle sonuçlanan Hadid, ardında 2022 Dünya Kupası Stadyumu, Antwerp Liman Evi (2016) ve Kral Abdullah Petrol Araştırmaları ve Araştırma Merkezi dahil 36 tamamlanmamış proje bırakmıştır.
KAYNAKÇA
Zaha Hadid. (2019). Mimdaporg.http://mimdap.org/2019/08/zaha-hadid/
Zukowsky, J. (2022). Zaha Hadid. Britannica. https://www.britannica.com/biography/Zaha-Hadid adresinden erişildi.