Fotoğraf: Keşmir Üniversitesi Öğrenci Birliğinin Protestosu, Mayıs 2010.

2009 yılında, dönemin Hindistan Cumhurbaşkanı Pratibha Patil'in başkanlık edeceği Keşmir Üniversitesinin yıllık mezuniyet töreninin aksamasından korkan üniversite yönetimi Keşmir Üniversitesi Öğrenci Birliğinin (Kashmir University Students Union - KUSU) faaliyetlerini yasakladı. Bir yıl sonra da birliğin ofisi yıkıldı. 2007 yılında "öğrenci sorunlarını ele almak üzere bir baskı grubu olarak" (Raina, 2007) kurulan birlik, kısa sürede insan hakları ihlalleri ve benzeri konularda farkındalık oluşturmak için protestolar düzenleyerek düzen karşıtı (anti-establishment) politikalar izlemeye başladı (Naqash, 2017). Bu idari kararlarda ve birliğin siyasi pozisyonlarında iki şey göze çarpmaktadır: Birincisi, öğrenci siyaseti devlet yetkililerinin emriyle üniversite yönetimi tarafından büyük ölçüde engellenmektedir. İkincisi, öğrenci siyaseti bölgedeki kendi kaderini tayin hakkı siyasetiyle yakından bağlantılıdır. Yine de yasağa rağmen, 2017 yılında örgüt protesto çağrısında bulunmuş ve binlerce öğrenci, hatta bazıları üniformalarıyla, özgürlük sloganları atarak sokaklara dökülmüştür (Masood & Ehsan, 2018).

KUSU'nun bu kısa tarihi ve etkisi, Keşmir'deki öğrenci siyasetinin kapsamının ne olduğuna dair bir fikir vermektedir. Bu yazıda, Keşmir'de devam eden kendi kaderini tayin hakkı mücadelesi bağlamında, (Keşmir’in Hindistan’a) katılımı sonrası dönemdeki öğrenci siyasetine odaklanacağım. 1947'de İngilizler Hint alt kıtasından ayrılırken Keşmir'in eski yöneticisine Hindistan veya Pakistan'a katılma ya da bağımsız kalma seçeneği sunuldu. Toplumsal ayaklanmalar, katliamlar ve ardından gelen savaşın ortasında kalan yönetici de Hindistan'a katılmaya karar verdi. O zamandan bu yana kendi kaderini tayin hakkı için bir hareket devam etmekte olup bu hareket 1980'lerin sonunda bir halk ayaklanmasına dönüşmüştür. Huzaifa Pandith, öğrenci siyasetinden beklenenin aksine, Keşmir'deki öğrenci siyasetinin öğrenci sorunlarını savunmaktan oldukça farklı olduğunu öne sürüyor. Pandith'e göre, "Keşmir Vadisi'ndeki öğrenci siyaseti, kendini doğrudan halkın kendi kaderini tayin etme mücadelesine ve sömürgecilik karşıtı duygular arasına yerleştirmektedir" (Pandit, 2019, s. 95). Bu nedenle, Keşmir'de öğrencilerin öncülük ettiği ayaklanmalar genellikle hükümetin baskısına karşı başlatılmıştır. 1970'lerin sonlarından itibaren öğrenci siyaseti daha hissedilir hale gelmiş ve Islami Jamiat Tulba (Cemaat-i İslami hareketinin öğrenci kanadı) ve Islamic Students League gibi örgütlerin yükselişiyle birlikte dinin siyasetteki rolü ön plana çıkmıştır. Fakat bu aynı zamanda kendi kaderini tayin hareketinin doğasına ilişkin tartışmaları da yoğunlaştırmıştır. Hareket on yıllar boyunca diyaloğa ve ona eşlik eden çok düşük yoğunluklu bir isyana dayanmıştır. Ancak öğrenci siyaseti başta olmak üzere birçok nedenden ötürü mevcut isyan hareketini, özellikle de 1990'ların ortasında yüksek yoğunluklu dönemindeki yapısını değiştirerek kendini yeniden etkili bir şekilde şekillendirmiştir.

Keşmir'de öğrencilerin öncülük ettiği ayaklanmalar genellikle hükümetin baskısına karşı başlatılmıştır. 

Keşmir'deki veya üniversite kampüslerindeki öğrenci hareketinin daha detaylı bir tarihçesini sunmaktan ziyade daha çok Keşmir gibi yüksek derecede şiddet içeren tartışmalı bir bölgede öğrenci bir aktivist olmanın ne anlama geldiğini irdelemek istiyorum. Ancak eğitimin yaygınlaşmasının, Keşmir toplumunu genel olarak etkilediğini ve öğrenci siyasetinin kendi kaderini tayin siyasetine bu kadar bağlı olmasının ana nedenlerinden biri olduğunu belirtmeliyim. Örneğin, Hz. Muhammed (s.a.v)’e ait bir eşyanın bir camiden çalınması büyük protestolara yol açtığında, öğrenciler Birleşmiş Milletler Ofisi önünde eylem düzenlemiş ve bir referandum talep etmiştir (Naqash, 2017). Bu konuda, Mohd Tahir Ganie, Keşmir'deki günümüz gençliğinin sosyal medya ekosistemine entegre olmaları nedeniyle önceki nesillerden önemli ölçüde farklı olduğunu savunuyor. Ancak, 11 Eylül sonrası dünya düzeninde yaşanan silahlı çatışma ve buna bağlı olarak artan “İslamofobi / teröre karşı savaş” söylemleri gibi benzersiz deneyimler de Keşmirli gençlerin siyasi bilincini etkiliyor. Yine de öğrenciler, “azadi” (özgürlük) siyaseti aracılığıyla önceki nesillerle organik bağlarını da koruyor. Ancak bu siyasi bilinç, Hindistan devletinin Keşmirli gençleri “güvenlik” perspektifinden değerlendirmesine yol açıyor (Ganie, 2022, s. 97-98). Yukarıda bahsedilen KUSU vakası bunu anlamak için uygun bir örnektir fakat yüzlerce genç (öğrenci) Keşmirlinin öldürüldüğü, sakat bırakıldığı, işkence gördüğü veya sadece hapishanelerde çürütüldüğü gibi acımasız bir gerçeklik de vardır.

Siyasetin büyük ölçüde güvenlik odaklı ve yaşam tehdidinin yakın olduğu bu durumda, öğrenci olmak ne anlama geliyor? Bir öğrencinin hayalleri ne oluyor? Hindistan'ın bölgenin özerk statüsünü tek taraflı olarak iptal etmesinden bu yana geçen beş yılda, öğrencilerin hayallerini doğrudan tanımlamak kolay olabilir çünkü yaşam ve korku arasında yapılacak tercih çok açıktır. Peki bu, öğrencilerin önderlik ettiği bir toplumsal hareket olasılığının zayıf olduğu anlamına mı geliyor? Bu da beni Ganie'nin dile getirdiği, Keşmirli gençlerin “Müslüman sorunu”nun sadece yerel değil küresel olarak da öne çıktığı bir sosyal medya ekosistemine entegre olduğu yönündeki tespitine getiriyor. Özellikle Filistin'i ve sosyal medyanın, özellikle ana akım İsrail yanlısı bir tutum sergilediğinde, durumu anlamaya nasıl yardımcı olduğunu görebiliyoruz. Filistin bağlamı, özellikle Keşmir ve Filistin'in birbirleri için dayanışmayı çağrıştırması nedeniyle protesto siyasetinin ifade edilebileceği ideal bir alan sunmaktadır (Javaid, 2023). Ancak Keşmir’deki durum böyle olmamıştır ve bu çıkmaz için getirilebilecek en makul açıklama, Keşmir'deki yaşamın devlet tarafından tamamen kontrol edilmesi ve korkudur. Associated Press'te yer alan bir haberde, Hintli yetkililerin "Müslüman vaizlerden vaazlarında çatışmadan bahsetmemelerini istedikleri" belirtilerek, "kısıtlamaların, Hindistan'ın Yeni Delhi'nin tartışmalı bölgedeki yönetimine son verme taleplerine dönüşebilecek her türlü protestoyu engelleme çabalarının bir parçası olduğu" ifade edilmiştir (Hussain & Saaliq, 2023).

Filistin bağlamı, özellikle Keşmir ve Filistin'in birbirleri için dayanışmayı çağrıştırması nedeniyle protesto siyasetinin ifade edilebileceği ideal bir alan sunmaktadır.

Yakın zamanda Hafsa Kanjwal, Hindistan yönetiminin ilk on yılına Neve Gordon'un "yaşam siyaseti" olarak adlandırdığı ve Hindistan hükümetinin bölge üzerindeki kontrolünü normalleştirmek için kalkınma, güçlendirme ve ilerleme propagandası yaptığı bir dönemin damga vurduğunu iddia etmiştir (Kanjwal, 2023). Bu teorik kategori, 2019 sonrası durumu da açıklıyor ancak küçük bir farkla: Korku gündelik yaşamın önemli bir parçası haline getirilerek derin bir şekilde toplumun derinliklerine işlenmiştir. Üniversitelerdeki öğrenci siyaseti de öğrencilerin hayallerinin önüne geçtiği için bu tür durumlardan en çok etkilenen alanlardan biridir. Fakat her ne kadar bu durum karamsar bir tablo gibi görünse de bu sadece yeni siyasi gerçeklere uyum sağlamanın yavaşlığını yansıtıyor. Öğrenci hareketinin hangi yöne evrileceğini ve hem kendi kaderini tayin etme hareketine hem de kapsamlı bir toplumsal harekete yönelik ne gibi olanaklar yaratacağını kestirmek zor. Gereken şey ise azim ve bu konuda sürdürülecek yoğun tartışmalardır.

Kaynakça

Ganie, Mohd. T. (2022). Claiming the streets: Political resistance among the youth. In M. Bhan, H. Duschinski, & D. Misri (Eds.), Routledge Handbook of Critical Kashmir Studies ,97–114.

Hussain, A., & Saaliq. (2023, November 8). India bars protests that support the Palestinians. Analysts say a pro-Israel shift helps at home. AP News. https://apnews.com/article/india-kashmir-protests-israel-gaza-f4b431716decb1550522db2e49630d9e adresinden erişildi.

Javaid, A. (2023, November 29). Why does the Palestinian cause resonate with Kashmiri Muslims? Sputnik News. https://sputniknews.in/20231129/why-does-the-palestinian-cause-resonate-with-kashmiri-muslims-5613579.html adresinden erişildi.

Kanjwal, H. (2023). Colonizing Kashmir: State-building under Indian occupation. Stanford University Press.

Masood, B., & Ehsan, M. (2018, June 26). The Valley on Campus. The Indian Express. https://indianexpress.com/article/india/kashmir-valley-protest-on-campus-afzal-guru-naseem-bagh-shopian-4624268/ adresinden erişildi.

Naqash, R. (2017, June 5). Lessons in dissent: How students on campuses have shaped politics in Kashmir over the decades. Scroll.In. https://scroll.in/article/838842/lessons-in-dissent-how-students-in-campuses-have-shaped-politics-in-kashmir-over-the-decades adresinden erişildi.

Pandit, H. (2019). Schools of resistance – a brief history of student activism in Kashmir. Postcolonial Studies, 22(1), 95–116. https://doi.org/10.1080/13688790.2019.1568171

Raina, M. (2007, June 24). Reborn: Kashmir Campus Politics. The Telegraph. https://www.telegraphindia.com/india/reborn-kashmir-campus-politics-after-a-decade-and-a-half-university-approves-revival-of-student-activism/cid/701330 adresinden erişildi.