Çin’de Bir Hattat: Haji Noor Deen
Öncelikle kısaca sizi tanımak istiyoruz. Bize kendinizi anlatır mısınız? Hat sanatına ilginiz nasıl başladı?
1963 yılında Çin'in Shandong Eyaleti, Yucheng şehrinde doğdum. 1997 yılında Mısır'da Arap Hattat Sertifikası kazanan ilk Çinli oldum. 2000 yılında Çin'deki Zhengzhou İslam Koleji'nde ilk düzenli ve sistemli Arapça Kaligrafi kursunu başlattım. 2005 yılında, “Allah'ın Doksan Dokuz İsmi” adlı bir eserim, İslam Sanatı galerisinde sergilenmek üzere British Museum tarafından satın alındı. 2017 yılında İstanbul'da usta hattatlar Hasan Çelebi, Davut Bektaş, Ferhat Kurlu ve Ahmet Koçak tarafından icazet alarak Arapça Hat Sertifikası’yla onurlandırıldım. Osmanlı Hat Okulu tarafından da onurlandırılan ilk Çinli Hattat oldum.
Arap Hat Sanatı, dünyanın en seçkin hat sanatlarından biridir. İslam'ın kültürel özünü barındıran bir sanat hazinesidir. Bu sanatı yaygınlaştırmayı ve tanıtmayı kendime bir görev olarak addediyorum. Daha fazla insanın bu sanatı tanıması ve takdir etmesi için eserlerimi mümkün olduğunca çok Müslüman ailenin sahip olabileceği ve kendi evlerinde sergileyebileceği şekilde üretmeye kararlıyım. İnşallah, bu tür sanat eserler yaygınlaşarak İslam’ın yaşanmasına vesile olur. Kendimi, ellerimi ve Yüce Allah'ın bana bahşettiği aklı İslam sanatlarının tanıtmak ve geliştirmek için özenle kullanmaya adadım.
Çin kaligrafisiyle geleneksel hat sanatını sentezleyerek yeni ve özgün bir tür ürettiniz. Bu türün özel bir adı var mı ve özellikleri neler?
Evet, bu kaligrafiye özel bir isim verdim: Çin Tarzında Arap Hattı. Çin tarzında Arap hattının çeşitleri de şunlardır: Çin üslubunda Kur’an kaligrafisi, Dinî kitap nüshalarının kaligrafisi, Geniş üsluplu kaligrafi, Tasvir kaligrafisi, Fırça stili kaligrafi, El resimli kaligrafi, Çin geleneğinde sentezlenmiş geleneksel Arap kaligrafisi. Musalsal üsluba benzer şekilde kumaş, demir aplike çizimler, mühür oymaları, tuğla oymaları, ahşap oymalar, anıt oymaları ve nakışlar vb. üzerine üretilebilen başka türler de vardır.
Çin’deki geleneksel Arap kaligrafisi, Çin'deki İslam sanatının en temsilî biçimidir. Tek tek karakterler farklı boyutlarda olabilse de eser bir denge içinde olmalıdır. Eserin netliğe, ritme ve üç boyutlu bir hissiyata sahip olması için tek bir amaç doğrultusunda tamamlanması gerekir. Bu sanat türünün kendine özgü bir maneviyatı vardır.
Bu sanatı şu an sizin dışınızda icra edenler var mı ve bu sanata ilgi duyuluyor mu? “Çin hattı” ilerleyen zamanlarda bir gelenek haline dönüşür mü?
Evet, bu hat sanatını bilen birçok Çinli Müslüman var. 20 yıldır Çinli Müslümanlar arasında bu hat sanatını öğretiyorum. Öğrenciler bu eşsiz hat sanatına çok ilgi duyuyorlar, uzun yıllar icazet alan 150’ye yakın hattat yetiştirdim ve şu anda uluslararası öğrencilere eğitim veriyorum ve 10 yabancı öğrenci de “icazet” aldı.
Bu hat sanatı Çin'de geleneksel bir sanattır, şimdi eğitimin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi için çabalıyorum. Bu tarz hat sanatına ilk kez isim verdim ve eksiksiz bir öğretim metodu geliştirdim. Ayrıca bu hat sanatının öğrenilmesi için iki kitap hazırladım ve bu hat sanatının mirasının korunmasında ve geliştirilmesinde kilit rol oynaması gereken öğretim metodu geliştirdim.
Çinli Müslümanlar geleneksel hat sanatına çok düşkündür ve Çinli Müslümanların büyük çoğunluğu Arapça bilmese de İslam sanatına olan sevgilerinden dolayı bu hat eserlerine sahip çıkıyorlar.