Filipinler Devleti, Asya kıtasının en doğusunda ve toplamda 7700 adanın oluşturduğu bir adalar devletidir. Pasifik okyanusunda yer alan ve pasifik deprem ve tsunaminin çok etkin olduğu bölgenin batı ucundadır. Filipinler devleti üç ada grubuna ayrılmıştır: Luzon, Visayas ve Mindanao. Ülke 17 bölge, 81 il, 144 şehir ve 1491 belediyeden oluşmaktadır.

Yönetim şekli olarak, din ve devlet işlerinin ayrıldığı laik bir devlettir. Ülke uzun süre İspanyol hakimiyetinin ve kültürünün (16. asırdan 20. asrın başına değin) etkisi altında kaldığı için Katolik Hıristiyan yapısı hakimdir. Ülke nüfusunun %85'inden fazlası Hrıstiyandır. Filipinli Müslümanlar Ulusal Konseyi'nin (National Commission on Muslim Filipinos-NCMF) 2012 yılı verilerine göre Müslümanlar, ülke nüfusunun %11'ini teşkil etmektedirler.  Banksmoro olarak bilinen bölge; temelde İspanyolların isimlendirdiği ve Müslümanların en önemli kesafeti oluşturdukları Mindanao adasındaki bir alandır. Ayrıca, Palawan ve Sulu Takımadaları da yine Müslüman toplulukların yoğunlaştığı yerler olarak bilinir.

Müslümanların çoğunlukta olduğu Banksmoro İslam Bölgesi Özerk Yönetimi (BARMM), Filipinler'deki 17 temel bölgesinden biridir. Ülkede yaşayan toplamda 12-13 milyon civarında Müslümanın 5 milyon civarındaki kesimi bu bölgede yaşarlar.   Mindanao Adası; Zamboanga Yarımadası Kuzey Mindanao, Caraga, Davao, Soksargen ve Bangsamoro olmak üzere 6 idari bölgeye ayrılmıştır. Bu altı bölgede 22 ilçe ve 30 şehir bulunmaktadır. Bunlardan sadece dördü Mindanao adasında değildir. Bu adalar şunlardır: güneybatıda Basilan, Jolo ve Tawi-Tawi gibi büyük adaları içeren Sulu Takımadaları ve Camiguin, Dinagat ve Siargao şehirlerinde de Müslümanlar vardır. Bölge Müslümanlarının tamamına yakını da Şafii mezhebine mensuptur.

Ayrıca BARMM özerk bölgesine katılmayı seçen Marawi, Lamitan ve Cotabato Şehri ve Kuzey Cotabato'daki 63 barangayı (belediyeyi) da ihtiva etmektedir. BARMM olarak da kısaltılan, yarı bağımsız Müslüman hükümeti, yapılan oylamanın sonucunda, 2019 tarihinden bu yana kamu idaresi olarak faaliyetini devam ettirmektedir. 

Banksmoro Haritası

Banksmoro, Filipinler devletinin Mindanao adasında yaşayan Müslümanların, İspanya’nın işgali döneminde tesmiye edilen bir bölgenin adıdır.  Mevcut bilgilere göre; Mindanao adasında yaşayanların yaklaşık %25’i Müslümandır. Geri kalanları büyük çoğunluğu Hıristiyan olmak üzere, %7 civarında da politeist kimselerden oluşmaktadır.  Bugün için “Banksmoro Müslüman Mindanao Bölgesi” olarak kabul edilen (Mindanao adasının sınırlı bölgesini oluşturan) BARMM bölgesinde yaşayanların %85-90 civarı Müslümandır. Bu bölgeye Müslümanlığın girişi konusunda kesin bir tarih bulunmamaktadır. Ancak genel olarak kabul edilen husus, bu bölgeye ağırlıklı olarak 12. asırda Müslümanların tebliğ ve ticaret amaçlı olarak geldikleri hususudur. Ancak, söz konusu tarihten önce ve sonrasında da Müslüman tacirlerin ve tebliğcilerin geldiği de genel olarak kabul edilen bir gerçektir.

Banksmoro Bölgesinde Sivil Toplum Faaliyetleri

• Banksmoro’daki Mahalli Sivil Toplum Kuruluşları

Banksmoro bölgesinde, evrensel anlamda sivil toplum kuruluşu sayısının son 50 yılda giderek arttığı müşahede edilmektedir. Çoğunlukla da Banksmoro bölgesinin bağımsızlığı için savaşan grupların değişik adlar altında kurdukları çeşitli STK’lardan oluşmaktadır. Hemen her mahalli STK’nın kendine yakın bulduğu siyasi yapılanmalarla beraber hareket ettiği anlaşılmaktadır. Örneğin, “Banksmoro İnsan Hakları Kuruluşu”, “Banksmoro Avukatlar Birliği” gibi kuruluşlar halen faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak, bu kuruluşlar da daha çok BARMM (Müslüman hükümet ve onun yönetim mekanizmaları) ile iş birliği yapmak suretiyle, faaliyetlerini devam ettirmektedir. Bu bölgedeki hemen hemen bütün STK’lar, BARMM hükümetinin kararlarının dışına çıkmamaya özen göstermektedir. Öte yandan, BARMM hükümetinin kararlarına da etkili olmaya çalışmaktadır. Kamunun karar alma aşamalarında etkin rol almaya çalışmaktadır. Çoğunlukla da bu STK’ların talepleri de BARMM hükümeti tarafından dikkate alınmaktadır.

• Banksmoro’da Yabancı Sivil Toplum Kuruluşları

Bu tür STK’lar, büyük çoğunlukla ülke dışından gelip orada faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşlarıdır. Bu sivil toplum kuruluşlarının, mensubu oldukları devletlerin faaliyetlerinin dışında faaliyet gösterdikleri söylenemez. Bölgede en fazla faaliyet gösteren kuruluşlar; eğitim kuruluşları ve hukuki faaliyet gösteren kuruluşlardır.

• Avrupa Ülkelerinden ve Japonya’dan Gelen STK’lar

Bu bölgede, müşahede ettiğimiz en önemli hususlardan biri de çok sayıda ve değişik adlarla Avrupa’dan ve Japonya’dan gelen sivil toplum kuruluşlarının mevcudiyetidir. Bu kuruluşlar, teknik eğitim iddiasının yanı sıra, yeni kurulan yarı müstakil BARMM hükümetine hukuki destek verme, finans sektöründe yardımcı olma ve hükümete proje karşılığında destek verme konularında yoğunlaşmışlardır.

Bu kuruluşlar henüz oluşum aşamasında olan BARMM’ın yönetim mekanizmalarında etkili olmaya çalışmaktadır. Örneğin, Alman ve Danimarka menşeli hukuk kuruluşları (STK’lar), BARMM hükümeti için bazı hukuki metinleri (kanun taslakları) hazırladıklarını ve bu metinleri BARMM’ın yetkili kişilerine veya kurullarına sunduklarını bizzat müşahede etmiş bulunmaktayız.

•  Yüksek Eğitime Yönelik Sivil Toplum Kuruluşları

Yabancı STK’ların en fazla faaliyet gösterdikleri alanlardan biri de eğitim kuruluşları yoluyla sivil toplum örgütlenmesidir. Fransa menşeli sivil toplum kuruluşlarının yanı sıra, Avrupa’dan Almanya ve Danimarka’nın ve Japonya ve Güney Kore’nin de bu sahada faaliyet gösterdikleri tespit edilmiştir.

Örneğin, toplam 500.000 nüfuslu Cotabato’da Filipinler devletinin 3 ayrı üniversitesi bulunmasına rağmen, çoğunluğu yabancı sivil kuruluşları olduğu söylenen 18 yeni College (üniversite vasfında yüksek eğitim kuruluşları) 2023 yılı itibarıyla açılmıştır. Bu üniversite kuruluşları şirket üzerinden yapılıp College olarak kurulumakta ve tevali eden iki yıl sonrasında da “üniversite” unvanı alarak devam etmektedir. Her ne kadar bu College’ler, şirket vasfında da kurulsa, aslında, bu kurulu şirketlerin beslendiği yapıların STK’lar olduğu ifade edilmektedir.  Türkiye’den giden ve aşağıda da belirtilecek olan BTEA (Banksmoro Turkish Educational Academy)’da bu 18 kuruluştan biri olarak faaliyetini sürdürmektedir. 

• Dinî Tebliğe Yönelik Sivil Toplum Kuruluşları

Özellikle dinî olarak yapılanan sivil toplum kuruluşlarının varlığı bölgede çok dikkati çekmektedir. Bu kuruluşların çok önemli ekseriyeti, tahmin edildiği gibi, Hristiyan sivil toplum kuruluşlarıdır. Ancak bu kuruluşların, Müslümanları Hristiyanlığa döndürmesi hemen hemen mümkün olmamıştır. Tam aksine, çok sayıda Hıristiyan’ın Müslümanlığa ihtida ettiği ve bunların artarak devam ettiği de gözlemlenmektedir. Öte yandan, Özellikle Mindanao adasında, çok sayıda putperest ve diğer çok tanrılı din mensupları da bulunmaktadır. Hristiyan kuruluşlarının faaliyet alanları genel olarak bu kesime yöneliktir.  Nitekim, Dünya Kiliseler Birliğinin açıklamalarına göre; Hristiyanlık dinine ihtida olayında, son yüzyılda sadece iki ülkede başarılı olunmuştur. Bu ülkeler; Güney Kore ve Filipinler ülkesidir. Filipinler ülkesinde de son yıllarda en fazla Hristiyanlığa geçiş (Müslümanlıktan sonra) Mindanao adasındaki putperest ve diğer çok tanrılı din mensupları tarafından gerçekleşmiştir. 

• Müslümanlık Tebliği Amaçlı STK’lar

Bölgede, yerel halktan çok sayıda kuruluşun bölgedeki Hristiyanların ve diğer din mensuplarının “Müslümanlığa ihtida” amaçlı faaliyetleri bulunmaktadır. Çok başarılı olan bu kuruluşlar bugüne değin bölgede, Hristiyanken Müslüman olmuş “duath”ların faaliyetleriyle 7.000’den fazla kişinin Müslüman olmasına vesile olmuştur.

Öte yandan, Suudi Arabistan ve Körfez ülkelerinden de İslami tebliğ faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Ancak, bölgedeki Müslümanların çok büyük çoğunluğunun Sünni Müslümanlardan (neredeyse tamamı Şafii mezhebindendir) oluşu nedeniyle Orta Doğu ülkelerinden gelen tebliğcilerin kayda değer başarıları olmamıştır. Her ne kadar bölgede, DAİŞ gibi terör örgütlerinin mevcudiyeti inkarı gayrı kabil bir hakikat ise de, bu terör örgütünün etkinliğinin azaldığı ve her gün biraz daha irtifa kaybettiği bilinmektedir. Bölge insanlarının “hem Müslüman olarak kalmak hem de dünya nimetlerinden de yararlanmak” üzerine kurulu bakış açısı, Müslümanlığı, aynı zamanda “medeniyet tasavvuru” için bir inanç sistemi olarak görmelerini sağlamıştır. 

• Banksmoro Halkını Karşılıksız Sevenlerin Sivil Toplum Kuruluşları

Türk STK’lar, Banksmoro’da hiçbir karşılık beklemeden, bölge insanına hizmet eden kuruluşlar olarak görülmektedir. Bölgede, çok sayıda STK bulunmaktadır. Önde gelen, belli başlı ve çok tanınan STK’lar aşağıda zikredilmiştir. Şüphesiz, Türk STK’larının tamamı sadece bu belirtilen kuruluşlardan ibaret değildir.

Türkiye’den gelen yardımlar ihtiyaç sahiplerine ayni ve nakdi yardım dağıtımı olarak bu kuruluşlar eliyle ifa etmektedir. Başta şehit çocukları olmak üzere, bölge halkına geniş zeminde “yemek verme”, “zekât dağıtma”, zeki ve kimsesiz öğrencileri Türkiye’ye getirip onların Türk ve Müslüman kültürüyle birlikte eğitimlerinin ikmalini sağlamak. Bu kuruluşlar, bölge halkı üzerinde çok pozitif etki bırakmış, Türkiye’ye yönelik sempatiyi de arttırmıştır.

• İHH Vakfı veya Diğer Kurumları

Şüphesiz, BARMM hükümetinin bugünkü konumunu alması çok kolay olmamıştır. Yaklaşık 40 yıllık çatışmalardan sonra; BM gözetiminde, Filipinler hükümetiyle müzakereyi yürüten 5 devletten biri olan Türkiye Cumhuriyeti devletiyle birlikte, bağımsız bir organizasyon olan Türkiye’den İHH’nın da gözetmen sıfatıyla, barış görüşmelerinde yer almış ve önemli katkı sunmuştur. İHH, henüz hiçbir Türk STK’sının farkına bile varamadıkları faaliyetleri bölgede yürütmüştür. Öte yandan, çatışmalarda şehit ailelerinin çocuklarına destek çıkmıştır BARMM bölgesinde faaliyetleri artarak devam etmektedir.

• Konya Ribat Vakfı

Bu kuruluş da tamamen gönüllülük temelinde, Türkiye’den gelip BARMM bölgesinde faaliyet gösteren bir kuruluştur. Anne ve babasız veya ebeveyninden en az birini kaybetmiş olan yetim çocuklarıyla ilgilenmektedir. Ayrıca ihtiyaç sahiplerine yönelik de yoğun harcama ve tevzi faaliyetlerini de ifa etmektedirler. Yetim ya da öksüz ve ihtiyaç sahibi çocukların yetişmesine çok önemli katkı vermektedirler. Hem Türkiye ile BARMM arasında köprü olmakta hem de Müslümanlar arasında da önemli yardımlaşma faaliyetini göstermektedirler.

• Konya Dosteli Derneği

 Bu kuruluş da başlangıçta sınırlı sayıda gönüllüyle bugün için, BARMM bölgesinde ekonomik imkanları olmadığı için, hayatın bütün zorluklarını yaşayan çocukların yetişmesinde, çok büyük katkı vermektedirler.  Yine, ihtiyaç sahiplerine de önemli katkı da sağlamaktadırlar. Daha önce lokal bazda kurdukları küçük yurtlarla faaliyet gösteren bu kuruluş, 2024 tarihinde bitirdikleri çok büyük bir yurt ile faaliyetlerini genişleterek devam ettirmektedir.

• BTEA (Banksmoro Turkish Educational Academy) Üniversitesi

Türkiye’den 7 ayrı STK’nın iş birliğiyle kurulan bu kuruluş, BARMM bölgesinde yüksek eğitim kuruluşu tesis etmek suretiyle, belki de Türkiye’deki STK’ların ülke içinde bile düşünmediği veya gündemine almadıkları bir konuda, ülkelerinden çok uzakta üniversite kurmak suretiyle eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir. Ancak, ülkedeki kanunların çok sert olmasından dolayı yeterince yabancı yatırımcıya açılım da sağlamamıştır. Bu nedenle yabancı öğretim üyelerinin kabulü, istenen noktada değildir.  Dolayısıyla gerek Türkiye’den öğretim üyesi götürmede ve gerekse de diğer İslam ülkelerinden gönüllülerin bu ülkede eğitim vermesi konusunda, büyük sıkıntı yaşanmaktadır. Bu kuruluşun, bölgenin geleceği için, çok önemli “İslam iktisadı” konusunda uluslararası kongreler ve konferanslar yaptıkları ve BARMM bölgesinde yaşayanlara yönelik faaliyetleri de önemli ölçüde hüsnü kabul gördükleri de bilinmektedir.  Bu kuruluşun da eğitim faaliyetleri dışında, çok yoğun kültürel faaliyette bulunduğu ve ayni, nakdi yardım yaptığı da bilinmektedir.

• Banksmoro Halkının Yerli ve Yabancı STK’lara Bakışı

Banksmoro halkı, genel olarak, yerli STK’ları BARMM hükümetinin bir parçası olarak görür ve ona göre pozitif yaklaşır. Özellikle, hiçbir beklenti olmaksızın faaliyet gösteren ihtida kuruluşlarına (STK’larına) büyük sempatileri bulunmaktadır. Genel olarak, mahalli STK’larının toplumun geneline yönelik olarak getirdikleri öneriler, toplumun büyük çoğunluğu tarafından, ciddiye alınır.

BARMM yönetimi tarafından hüsnü kabul görmeyen STK’lar, bölge Müslümanları tarafından “hüsnü kabul” görülmediği için, BARMM bölgesinde faaliyet gösterecek STK’ların, adı konulmasa da bir anlamda akredite olması gerekmektedirler.

Yurtdışından gelen STK’larının çalışmalarına saygıyla bakmaktadırlar. Hatta, diğer din mensuplarına karşı da herhangi bir ön yargıları da bulunmamaktadır. Hatta Müslümanlık dışı dinî telkinlere de kulak asmazlar. Tam aksine kendilerine karşı yapılan dinî telkine karşı da verecekleri cevapları da bulunmaktadır. Öte yandan, yurtdışından gelen STK’ların sunduğu; hukuk hizmetleri, eğitim hizmetleriyle BARMM hükümetiyle iş birliği dahilinde proje destekleri çok değerlidir. Bölgede, işsizliği azaltan unsur olarak çok dikkati çekmektedir. İktisadi proje bazlı STK’ların ortaya koydukları projelerden de elden geldiği kadar yararlandığı da müşahede edilmektedir. 

Japonya’nın daha çok iktisadi faaliyet gösteren STK’lar vasıtasıyla faaliyet gösterdiği, Avrupa ülkelerinin ise; hukuk, eğitim ve sosyal alanlarda faaliyet gösterdikleri müşahede edilmektedir.

Öte yandan, Türk STK’larının ise, diğer ülkelere göre, oldukça müstesna bir yeri vardır.

 Sonuç

Dünyanın en doğusunda bulunan ve bir adalar ülkesi olan Filipinler’in üç büyük adasından biri olan Mindanao adasında yaşayan Müslümanların yarı müstakil bir hükümet kurdukları BARMM bölgesinde çok sayıda sivil toplum kuruluşlarının mevcudiyeti dikkati çekmektedir.

Mahalli olarak kurulan STK kuruluşlarının çok önemli bir kısmı; BARMM hükümetiyle birlikte çalışan ve BARMM hükümetine destek olan kuruluşlardan oluşmaktadır. Bu durum, STK’ların halkta karşılık bulması için, çok önemli bir işaret fişeği olarak kabul edilmektedir.  

Filipinler dışından gelen sivil toplum kuruluşlarının çok önemli bir kısmı ise; eğitim (özellikle yüksek öğretim), hukuk hizmeti ve proje bazlı finansal destek sağlama amacında olduklarını ileri sürülmektedir.  Özellikle, iktisadi gayeyle gelen STK’lar da çok kişinin istihdam edildiği müşahede edilmektedir.

Yerel halkın bu kuruluşların kendilerine karşı; leh ve aleyhinde değerlendirme yaptıkları müşahede edilmemiştir. Yerel halk, bu sivil toplum kuruluşlarının kendilerine sağladığı avantajlardan çok yararlanmaktadır.

Türk STK’ların, her alanda ve yoğun faaliyetleri bulunmaktadır. Bu nedenle, yaptıkları ve karşılıksız sundukları hizmetler nedeniyle en fazla sempati duyulan bir ülke olarak, Türkiye’ye bakmalarına neden olmaktadır.