Sudan'daki iç savaş, SAF ve RSF arasındaki iki yıllık çatışmaların ardından Hartum'da SAF'nin zaferiyle sona erdi. RSF, başkentten çekildikten sonra batı ve güneydeki bölgelerde direnişini sürdürdü. Çatışmalar sonucu 9 milyon kişi yerinden edilirken, 3 milyon kişi komşu ülkelere sığındı. Bölgesel güvenlik tehditlerinin arttığı bu ortamda, Sudan'da kalıcı barış sağlanabilmesi için siyasi çözümler şart.

Nisan 2023’te patlak veren Sudan iç savaşı, Sudan Silahlı Kuvvetleri (SAF) ile Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasında neredeyse iki yıl süren kanlı bir mücadeleye sahne oldu. Bu çatışma, ülkeyi benzeri görülmemiş bir insani krizin eşiğine getirerek dünyanın en büyük ve en hızlı yerinden edilme krizlerinden birine yol açtı (Al Jazeera Arabic, 2025; IDMC, 2024). 2025 yılının Mart ayı sonlarında, SAF başkent Hartum’da belirleyici bir askeri zafer elde etti. Hartum’un stratejik merkezlerindeki bu başarı, RSF güçlerinin çekilmesiyle sonuçlanırken çatışmaların ağırlığının ülkenin batısına kaymasına neden oldu. Bu analizde, Hartum Zaferi olarak nitelenen bu dönüm noktasının ayrıntıları, RSF’nin geri çekilişi ve bu gelişmelerin Sudan’ın komşu bölgelerine etkileri ele alınacaktır. Ayrıca, Türkiye’nin çatışmadaki rolü ve diplomatik girişimleri de incelenecektir. Bu çalışma, politika yapıcılar ve akademik çevreler için güncel literatür ve çok dilli kaynaklar ışığında kapsamlı bir değerlendirme sunmayı amaçlamaktadır.

Hartum Savaşı ve SAF’nin Zaferine Giden Süreç

SAF ve RSF arasındaki iktidar mücadelesi, 15 Nisan 2023'te Hartum’da başlayan ani çatışmalarla alevlendi. RSF, savaşın ilk günlerinde Hartum’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı ve uluslararası havaalanını ele geçirerek başkentte geniş bir alanı kontrol etti (Le Monde, 2025). İki yıl süren şehir savaşı, Hartum’u Afrika tarihinin en uzun başkent muharebelerinden biri haline getirirken, on binlerce kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı (IDMC, 2024; Saner, 2025). 2024 ortalarına gelindiğinde RSF, ülkenin doğusunda ve güneyinde önemli başarılar elde ederek SAF’yi savunmada bırakmıştı (Sky News, 2025). Ancak Ekim 2024 itibarıyla çatışmanın seyrinde bir değişim yaşandı. SAF, Hartum çevresindeki ve doğudaki stratejik bölgelerde karşı taarruza geçmeye başladı. Zamanla ordu, Hartum’un çevresindeki kritik bölgeleri geri alarak başkenti kuşatan çemberi daraltmaya başladı (ISW, 2025). Mart 2025’e gelindiğinde SAF, başkentin merkezindeki mahallelerde üstünlük sağlamaya başladı. 27 Mart 2025 itibarıyla SAF, Hartum’da zafer kazanmıştı. 21 Mart’ta ordu, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nı iki yıl sonra tekrar ele geçirerek önemli bir dönüm noktasına imza attı (Blackburn, 2025). RSF için bu gelişme büyük bir darbe oldu; milisler kaybettikleri sarayı insansız hava araçlarıyla hedef almaya çalıştı fakat başarılı olamadılar (Le Monde, 2025). SAF, zaferini pekiştirmek amacıyla hızla ilerlemeye devam etti. 26 Mart’ta Hartum Uluslararası Havalimanı, RSF’nin başkentteki son kalesi olarak kabul ediliyordu ve SAF tarafından ele geçirildi (Saner, 2025). Ayrıca, ordu, RSF’nin Hartum’un güneyindeki en büyük askeri üssü olan Taiba üssünü ve diğer stratejik noktaları geri alarak başkentin tamamında kontrol sağlamaya yaklaştı (Saner, 2025). Sudan ordusunun sözcüsü Tuğgeneral Nebil Abdullah, birliklerin “kararlı ve profesyonel” şekilde ilerlediğini ve Hartum’daki “haydutların” son kalıntılarını yok ettiklerini belirtti (Saner, 2025). Bu açıklama, başkentte artık organize bir RSF direnişinin kalmadığını gösteriyordu. 26 Mart’ta SAF Komutanı Orgeneral Abdülfettah el-Burhan, Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda askerlerine hitaben, “Hartum özgür” diyerek zaferin tamamlandığını açıkladı (Izvestiya, 2025; Xinhua, 2025).

Hartum’daki zafer, orduyu moral açısından güçlendirirken, şehirdeki siviller arasında bir rahatlama ve sevinç yarattı.

Sosyal medyada, çatışmalardan bıkan bazı Hartum sakinlerinin SAF’nin ilerleyişini alkışladığı ve ordu kontrolünü yeniden sağladığı bölgelerde kutlamalar yaptığı görüldü (Al Jazeera Arabic, 2025). Bu zafer, hem sembolik hem de stratejik olarak önemliydi; başkent üzerindeki hakimiyet, SAF’ye hükümet otoritesini yeniden kurma fırsatı sundu ve RSF’yi psikolojik olarak zayıflattı. Ancak çatışma tamamen sona ermedi; Hartum semalarında ara ara silah sesleri duyulmaya devam etti ve bazı cephelerde küçük çatışmalar sürdü (Blackburn, 2025). Ordu yetkilileri, başkent çevresindeki güvenliği sağlamak için operasyonların devam ettiğini ve özellikle Hartum’un güney çıkışındaki Cebel Avliya yönünde kontrol sağlanmaya çalışıldığını belirtti (Izvestiya, 2025).

RSF’nin Geri Çekilişi ve Sudan’daki Mevcut Durum

Hartum’daki yenilgiler silsilesi, RSF’yi başkentten çekilmeye zorladı. Mart 2025’in son haftasında RSF birlikleri Hartum’un doğu semtleri Burri ve Arkaweet’den, güney semtleri Al-Azhari ve Al-Sahafa’dan apar topar çekildiler (Middle East Monitor, 2025). RSF unsurlarının “toplu kaçışı” olarak nitelenen bu geri çekilme, Sudan kamuoyunda da geniş yankı buldu (Al Jazeera Arabic, 2025). Analistler, RSF güçlerinin Hartum ve merkezi bölgelerden çıkarılmasıyla ülkenin kalbi sayılan Darfur ve Kordofan yörelerine doğru çekildiklerini belirtiyor (Al Jazeera Arabic, 2025). Nitekim RSF birlikleri, Hartum’dan geri çekildikten sonra batıdaki Darfur’un dört eyaletinde kontrolü ellerinde tutmaya devam ettiler; ayrıca Kuzey Kordofan ve Batı Kordofan eyaletlerinin bazı kesimlerinde varlıklarını sürdürdüler (Middle East Monitor, 2025). Bu durum, çatışmanın coğrafi ağırlık merkezinin değiştiğine işaret ediyor: Savaş, başkentten ülkenin batı ve güneybatı bölgelerine kaymış durumda. SAF cephesi ise Hartum zaferinin ardından güney ve batı cephelerine odaklandı. Ordu, Hartum’un güvenliğini sağlama alırken bir yandan da El-Ubeyd ve komşu bölgelerde RSF’ye karşı operasyonlarını hızlandırdı (Sky News, 2025). SAF’ye bağlı milis güçler de sahada aktif rol oynadı. Örneğin, ordu müttefiki Sudan Kalkanı Güçleri adlı milis grubu, Hartum’un güneyindeki önemli RSF üslerinden Sondos Tarım Projesi alanını ele geçirdiğini duyurdu (Middle East Monitor, 2025). Bu ve benzeri kazanımlar, RSF’nin Hartum dışındaki alanlarda da baskı altına alındığını gösteriyor. Ancak RSF tamamen dağılmaktan ziyade farklı cephelere çekilerek savaşı sürdürme sinyali verdi: RSF lideri Muhammed Hamdan Dagalo (Hemedti), Mart 2025 ortalarında yaptığı açıklamada mücadeleye devam edeceklerini ve yakında yeni taarruzlar başlatabileceklerini iddia etti (Sudan Tribune, 2025). Bu beyanat, RSF’nin özellikle Darfur’da ve sınır bölgelerinde gerilla tarzı uzun soluklu bir direnişe hazırlandığı şeklinde yorumlanabilir.

İki yıllık savaşın sonucunda Sudan’ın 18 eyaletinden 13’üne çatışmalar sıçramış, pek çok bölge altyapısı tahrip olmuştur. Sudan’daki iç göçmen sayısı 2023 sonunda 9,1 milyona ulaşmış, bu da Sudan’ı en fazla iç göçmene sahip ülke yapmıştır.

Hartum’daki çatışmaların durulmasıyla birlikte, başkentte insani durum nispeten iyileşme emareleri gösterse de, Sudan genelindeki tablo hala vahimdir. İki yıllık savaşın sonucunda Sudan’ın 18 eyaletinden 13’üne çatışmalar sıçramış, pek çok bölge altyapısı tahrip olmuştur (Middle East Monitor, 2025). Ülkede güvenlik durumunun görece normale döndüğü Hartum ve çevresinde, SAF’nin olağanüstü hal uygulamaları ve sıkıyönetim tedbirleri devam etmektedir. Bununla birlikte, Darfur bölgesinde RSF varlığının devam etmesi, bu bölgede etnik gerilimlerin ve şiddetin yeniden alevlenmesi riskini doğuruyor. Nitekim uluslararası insan hakları örgütleri, RSF’nin Darfur’un bazı bölgelerinde etnik temizlik ve toplu katliamlar gerçekleştirdiğine dair raporlar yayınladı (HRW, 2024). Darfur’da özellikle Arap olmayan toplulukların RSF milisleri tarafından hedef alındığı ve cinsel şiddet de dahil olmak üzere ciddi ihlaller yaşandığı belgelendi (Euronews Türkçe, 2024). Bu durum, Hartum zaferinin ülke genelinde barışın hemen tesis edileceği anlamına gelmediğine işaret ediyor; çatışma şekil değiştirerek Sudan’ın periferisinde sürüyor.

İnsani Kriz ve Bölgesel Yansımalar

Sudan’daki iç savaş, büyük bir insani krize yol açmış ve on binlerce can kaybına neden olmuştur. Resmi rakamlar, çatışmalarda 20.000 civarında ölüm olduğunu gösterirken, gerçek kayıpların bu rakamın çok üzerinde olduğu belirtilmektedir (GazeteSanal, 2025). ABD istihbarat raporlarına göre, toplam can kaybı 150.000'e yaklaşmış olabilir (Bloomberg, 2025). Çatışmaların şiddeti nedeniyle doğru veri toplamak zordur, ancak sivillerin büyük ölçüde etkilendiği kesindir. Savaşın başından bu yana 9 milyon kişi yerinden edilmiş, 3 milyon kişi komşu ülkelere sığınmıştır (Euronews Türkçe, 2024). Sudan’daki iç göçmen sayısı 2023 sonunda 9,1 milyona ulaşmış, bu da Sudan’ı en fazla iç göçmene sahip ülke yapmıştır (IDMC, 2024). Savaş, Sudan’ın gıda ve sağlık sistemini çökertmiş, halkın büyük kısmı acil yardıma muhtaç hale gelmiştir (Mepa News, 2025). Birleşmiş Milletler, Sudan’ın açlık sınırına yaklaştığını bildirmiştir (Saner, 2025). İç göçmen sayısı 2003-2016 arasında 3,6 milyon iken, 2023’te bu sayı 9,1 milyona çıkmıştır.

Bölgesel olarak, Çad’a sığınan Sudanlı mülteci sayısı 400.000’i geçmiştir (IDMC, 2024). Çad, bu göçmen yüküyle karşı karşıya kalırken, RSF ile bağlantılı silahlı grupların sınır geçişleri güvenlik kaygılarını artırmıştır. Güney Sudan da mülteci akınına uğramış ve barış süreci daha da zorlaşmıştır. Mısır, Sudan’daki istikrarsızlığı ulusal güvenliği için tehdit olarak görmekte ve SAF ile iletişimini sürdürmektedir. Mısır, Sudan ordusunun yönetimde tekrar hakim olmasını istemektedir. Etiyopya ise, iç savaş nedeniyle Rönesans Barajı projesinin etkilenmesinden endişelidir. Orta Afrika Cumhuriyeti ve Libya gibi ülkelerde faaliyet gösteren Wagner, RSF ile altın ticareti ve silah transferi aracılığıyla ilişkilidir (WSJ, 2023).

Hartum’daki askeri başarı, Sudan için yeni bir dönemin kapısını aralamıştır. Bu kapının ardında barış ve normalleşme olması, yalnız Sudan halkının değil tüm bölgenin lehine olacaktır.

Sonuç 

Sudan’daki Hartum Zaferi, iç savaşın seyrini değiştiren kritik bir dönüm noktasıdır. Sudan Silahlı Kuvvetleri’nin başkentte kontrolü yeniden ele alması, fiili olarak ülkenin yönetim otoritesini büyük ölçüde orduya devretmiştir. Bu gelişme, RSF’nin merkezi iktidarı ele geçirme hedefinin başarısızlığa uğradığını teyit ederken, çatışmanın tamamen bitmesi için yeterli değildir. RSF unsurları, ülkenin batısında ve güneyindeki varlığını sürdürmekte ve Sudan’ı uzun süre istikrarsız bırakabilecek bir düşük yoğunluklu çatışma veya isyan potansiyelini barındırmaktadır. Bu nedenle Sudan iç savaşı, biçim değiştirerek de olsa, Hartum zaferinden sonra da devam eden bir kriz niteliğini koruyor. Uluslararası toplum ve bölgesel aktörler için öncelik, Sudan’da kapsayıcı bir siyasi çözümün teşvik edilmesi olmalıdır. SAF’nin zafer sarhoşluğuna kapılmadan, ülkenin sivil yönetime geçiş sürecini tekrar rayına oturtması hayati önem taşıyor. Aksi takdirde, salt askeri zafer sürdürülebilir barışı getirmeyecektir. Hartum’daki zafer sonrasında General Abdülfettah el-Burhan liderliğindeki yönetimin atacağı adımlar yakından izlenmelidir. Hartum zaferinin bölgesel yansımaları, Afrika Boynuzu ve Orta Afrika’daki güç dengelerini etkilemeye adaydır. Sudan’da istikrar sağlanmadan, bölgede tam anlamıyla bir güvenlik ve işbirliği ortamı tesis edilemez. Mülteci krizinin çözümü, sınır ötesi silah ve militan hareketlerinin durdurulması ve insani yardım koridorlarının oluşturulması, komşu ülkelerle koordinasyonu gerekli kılıyor. Sonuç olarak, Hartum’daki askeri başarı, Sudan için yeni bir dönemin kapısını aralamıştır. Bu kapının ardında barış ve normalleşme olması, yalnız Sudan halkının değil tüm bölgenin lehine olacaktır. Aksi halde, kazanılan zafer askeri bir başarı olarak kalacak, ancak Sudan halkının barış ve demokrasi özlemi bir kez daha ertelenmiş olacaktır.

Kaynakça

Al Jazeera Arabic. (2025, 26 Mart). هروب جماعي للدعم السريع من الخرطوم وفرح بانتصارات الجيش في السودان [RSF’nin Hartum’dan toplu kaçışı ve ordunun zaferleriyle gelen sevinç]. https://www.aljazeera.net/news/2025/3/26/… adresinden erişildi.

Blackburn, G. (2025, 21 Mart). Sudan’s military retakes Republican Palace in Khartoum in blow to RSF. Euronews. https://www.euronews.com/2025/03/21/… adresinden erişildi.

GazeteSanal. (2025, 6 Ocak). Türkiye’nin arabuluculuğu ve Sudan Savaşı hakkında bilinenler… https://gazetesanal.com/turkiyenin-arabuluculugu-ve-sudan-savasi-… adresinden erişildi.

Internal Displacement Monitoring Centre. (2024, 14 Mayıs). Sudan – Conflict triggers more displacement than in previous 14 years combined. https://www.internal-displacement.org/… adresinden erişildi.

Izvestiya. (2025, 26 Mart). ВС Судана освободили Хартум от повстанческих формирований [Sudan Silahlı Kuvvetleri Hartum’u isyancı güçlerden kurtardı]. https://iz.ru/1860533/2025-03-26/… adresinden erişildi.

Le Monde. (2025, 21 Mart). Au Soudan, l’armée annonce avoir repris le palais présidentiel aux paramilitaires[Sudan’da ordu, paramiliterlerden cumhurbaşkanlığı sarayını geri aldığını duyurdu]. https://www.lemonde.fr/afrique/article/2025/03/21/… adresinden erişildi.

Middle East Monitor. (2025, 26 Mart). Sudan army makes gains in Khartoum. https://www.middleeastmonitor.com/20250326-sudan-army-makes-gains-in-khartoum/ adresinden erişildi.

Saner, Y. (2025, 26 Mart). Sudan ordusu başkent Hartum’daki son kale olan havalimanını da ele geçirdi. Aydınlık. https://www.aydinlik.com.tr/… adresinden erişildi.

Cheshire, T., & Mahmood, S. (2025, 25 Şubat). Maps show Sudan conflict’s shifting frontlines as SAF regains territory. Sky News. https://news.sky.com/story/… adresinden erişildi.

Sudan Tribune. (2025, 15 Mart). RSF commander vows to continue fight, threatens new offensives. https://sudantribune.com/article274759/ adresinden erişildi.

Xinhua. (2025, 27 Mart). 苏丹主权委员会主席说首都喀土穆“自由了” [Sudan Egemenlik Konseyi Başkanı, başkent Hartum’un “özgür” olduğunu söyledi]. Zhang Meng (Muhabir). http://news.fjsen.com/2025-03/27/content_31870532.htm adresinden erişildi.

Yüksel, M. (2024, 27 Aralık). Sudan’daki iç savaş dünyanın en büyük insani krizini körüklüyor. Euronews (Türkçe). https://tr.euronews.com/2024/12/27/ adresinden erişildi.

***

Görsel: Reuters.