Bu çalışma, İsrail’in etnik ve dini azınlıklar üzerindeki politikalarını, özellikle Dürziler örneğinde inceleyerek, devletin toplumsal bölünmeleri nasıl derinleştirdiğini ortaya koymaktadır. İsrail, “azınlıklar arası ayrım” stratejisiyle Dürzileri diğer Arap topluluklardan ayırarak hem kimliklerini yeniden şekillendirmekte hem de onları devlete sadık bir grup haline getirmeyi amaçlamaktadır. Bu stratejiyle Dürziler, Arap kimliğinden uzaklaştırılarak İsrail toplumuna entegrasyona zorlanmaktadır. Böylece, hem Filistinliler arasındaki birlik zayıflatılmakta hem de İsrail’in kontrolü güçlenmektedir.

İsrail, iç ve ulusal güvenliğini sağlamak amacıyla bölgedeki azınlıklara yönelik çeşitli stratejiler izlemektedir. Arap ve İslam ülkeleriyle çevrili bir Siyonist Yahudi devleti olarak İsrail, bölgede benzer durumdaki etnik-dini azınlıklarla ittifak kurmaya çalışmaktadır. Bu azınlıkları, varoluşsal bir tehdit altında olduklarına inandırmak için çaba sarf etmekte ve böylece onları stratejik ittifak kurmaya ikna etmektedir. Bu bağlamda, Arap birliğini parçalayıp alt kimlikleri güçlendirmek amacıyla ayrılıkçı politikalar izlemektedir. Bu yaklaşım, Siyonist projeye karşı olan direnişi kırıp İsrail’in güvenlik ve siyasi stratejilerini destekleyen bir bölgesel ortam oluşturmaya hizmet etmektedir. İsrail’in etkileşime geçip bulunduğu bölgeden koparmaya çalıştığı en önemli azınlıklardan biri, Dürzi topluluğudur. Dürziler başta işgal altındaki Filistin toprakları ile Suriye ve Lübnan olmak üzere çeşitli bölgelere dağılmış bir şekilde yaşamaktadır. Bu yazıda, İsrail’in azınlıklar aracılığıyla bölgede yeni bir gerçeklik dayatma çabaları ve özellikle de Dürzilere yönelik politikaları ele alınacaktır.

Siyonistlerin Bölgedeki Azınlıklarla İlişkilerinin Kökeni

Siyonist hareketin bölgedeki azınlıklarla ilişkilerinin kökleri, İsrail devletinin kurulmasından öncesine dayanır. Siyonist proje, 1920’ler ve 1930’larda Arap birliğini zayıflatmak ve direnişi dağıtmak amacıyla yerel gruplarla ittifaklar kurmaya başlamıştır. Bu politika, Siyonist projenin özünü yansıtır; coğrafi genişleme, dışlama ve etnik egemenliği meşrulaştırma temeline dayanan bir sömürgeci yerleşim projesi olarak şekillenir. Aynı zamanda, egemenliğini yeniden kazanmaya çalışan her türlü -Arap- milliyetçi yönelime veya ulusal kurtuluş hareketine karşı bir duruş sergiler (2015, ”عبد الحميد") Siyonizm, sömürgeci hedeflerine hizmet eden çelişkili bir tutum benimser. Her ne kadar Avrupa’daki ulusalcılık modellerinden etkilenen bir Yahudi milliyetçi hareketi olarak doğmuş olsa da, Arap milliyetçiliğini varoluşsal bir tehdit olarak görmüştür. Bu doğrultuda, Arap ülkelerini zayıflatmak için iç çatışmaları körükleyen ve mezhep temelli kimlikleri teşvik eden stratejiler geliştirmiştir. Bu politikalar, bölgeyi etnik ve mezhepsel temelde daha küçük yapılara bölmeyi hedefleyen Bernard Lewis Planı gibi projelerle örtüşmektedir. Böylece Siyonizm, Arap birliğini zayıflatmayı ve Yahudi ulusçuluğunu bir alternatif olarak güçlendirerek İsrail’in toprak üzerindeki hakimiyetine meşruiyet kazandırmayı amaçlamaktadır (2021 , “الهيتي")

Siyonizm, sömürgeci hedeflerine hizmet eden çelişkili bir tutum benimser. Her ne kadar Avrupa’daki ulusalcılık modellerinden etkilenen bir Yahudi milliyetçi hareketi olarak doğmuş olsa da, Arap milliyetçiliğini varoluşsal bir tehdit olarak görmüştür.

Bu bağlamda Siyonizm, “Yahudi devleti” modelini kökleştirmeye çalışmakta; bu da Filistinlilerin dışlanmasına ve kendi kaderlerini tayin etme haklarının inkârına yol açmaktadır. Bu yaklaşım, İsrail’i yalnızca Yahudilere ait bir yapı haline getirmeyi hedeflerken, Filistin tarihini silmeye ve Filistinlileri saldırgan taraf olarak göstermeye çalışmaktadır (2025,“مرشي"). Siyonist ideoloji aynı zamanda Yahudilerin ayrı bir “ırk” oluşturduğu düşüncesine dayanarak topraklarda yerleşim hakkının da sadece kendilerinde olduğunu savunur; aslında böylece, Avrupa sömürgeciliklerinde görülen ırkçı üstünlük söylemini benimsemektedir (Massad, 2019).

Bu bağlamda, Siyonistler yerel gruplarla kurdukları ittifaklar ile azınlıkları tarafsız hale getirmek veya desteklerini kazanmayı hedefliyordu. Dürzilerin sadakatini kazanıp onları Filistin mücadelesinden uzak tutmak ve Bedevî aşiretlerinin Negev bölgesindeki yerleşimlerini destekleyerek onları diğer Filistinlilerden ayrı tutmak bu çabaların örneklerindedir. Kurulan ittifaklar, aynı zamanda istihbarat toplanmasına ve sömürgeci denetimin güçlendirilmesinde rol oynamış, böylece Siyonist söylemin uluslararası alanda yayılmasına katkıda bulunmuştur.

Kurulan ilişkilerin en başında, Dürzilerle olan ilişkiler gelmektedir. Bu ilişkiler, 1930’larda Celile’deki Dürzi liderlerle bağlantıların güçlenmesiyle başlamıştır. Kurulan bu bağlar, 1948 Nekbe’si sırasında Dürzi köylerinin tehcirden etkilenmemesini sağlamıştır (Firro, 1999). Dürzilerle ilişkisinin yanı sıra Siyonist hareket, özellikle Lübnan İç Savaşı (1975-1990) sırasında Lübnan’daki Maruni aydınlarla ilişkisini güçlendirmeye çalışmış ve önde gelen Maruni şahsiyetlerle iletişim kanalları oluşturmuştur  (2019, “سكرية”) Bunun yanı sıra, hareket Necef’teki Bedevi aşiretleriyle anlaşmalar yapmış ve bu durum devlet kurulduktan sonra bazı aşiret mensuplarının İsrail ordusuna katılmasının önünü açmıştır (Abu-Rabia-Queder, 2006). Aynı şekilde Siyonist hareket, 1931’de Kürtlerle de iletişime geçmeye başlamıştır. Bu doğrultuda, David Ben-Gurion, “Arap yönetimi altında yaşayan Arap olmayan bir azınlık” oldukları için Kürtleri, Yahudi devleti için uygun bir müttefik olarak nitelendirmiştir (2024 ,”إسرائيل وأكراد”).

İsrail’in Dürzi Vatandaşlarına Yönelik Politikaları

Dürzilerin İsrail siyasetindeki konumu, başta güvenlik, iş birliği ve mensubiyet olmak üzere birbiriyle bağlantılı çeşitli faktörler aracılığıyla güçlenmiştir. İsrail ordusunda hizmet eden Dürzilerin oranı -zorunlu askerliğe karşı çıkan Golan Dürzileri hariç- yüzde 85’i bulmaktadır  (2024 ,"حمارشة"). 1974 yılında çoğunlukla Dürzilerden oluşan “Herev” (Kılıç) adlı bir tabur kurulmuştur (2021, "أبو عامر").

Dürzilerin sadakatini kazanıp onları Filistin mücadelesinden uzak tutmak ve Bedevî aşiretlerinin Negev bölgesindeki yerleşimlerini destekleyerek onları diğer Filistinlilerden ayrı tutmak bu çabaların örneklerindedir.

Meseleye siyasi açıdan bakılırsa, Dürzi liderliği İsrail politikalarına uyum sağlama konusunda esneklik göstermiştir. Bu da bazı Dürzi şahsiyetlerin liderlik pozisyonlarına gelmesinin önünü açmıştır (Halabi, 2024). Ayrıca “böl-yönet” politikası, sınıfsal kimlikleri güçlendirmiş ve bu durum Filistin ulusal kimliğini zayıflatarak Dürziler ile Filistinli Arapların arasını açmıştır (Aboultaif, 2018). 1948’de İsrail devleti kurulduğundan beri İsrail makamları, Celile ve Kermil’deki^[1] (Kirmil) Dürzilere yönelik, Yeşil Hat içindeki diğer Filistinli vatandaşlara uygulanan ırk ayrımcılığı ve ötekileştirmelerden farklı politikalar izlemiştir (2024 ,"فرّو"). Dürzi toplumu liderleri, İsrail hükümeti ve ordusuyla yaptıkları anlaşmalar sayesinde, diğer Arap köyleri zorla tahliye edilirken kendi köylerinin Celile’de dokunulmadan kalmasını sağlamıştır. Bu ilişkiler, İsrail devleti kurulmadan önce başlamış ve Dürzi liderler ile Yahudi yerleşimciler arasındaki etkileşimler, ileride kurulacak iş birliğinin temelini oluşturmuştur (t.y ,"كيف ساهم").

Bu politikaların etkisiyle, İsrail devleti ile Dürzi toplumu arasındaki ilişkiyi güçlendiren birtakım uygulamalar hayata geçirilmiştir. En dikkat çekici uygulamalardan biri, 1956’dan itibaren Dürzi erkeklere zorunlu askerlik hizmetinin getirilmesidir. Dürzilerin bir kısmının İsrail güvenlik teşkilatına entegre olmasına katkı sağlayan bu karar, -Dürzi toplumu içinde bazı kesimlerin karşı çıkmasına rağmen- Dürzilerin ruhani liderleriyle yapılan bir anlaşmanın ardından alınmıştır (2018 ,"شلحت"). Bu askerlik hizmeti, “entegrasyonu” artırmak ve “tam vatandaşlık” almak için bir araç olarak lanse edilmiştir. Ancak bazılarına göre bu politika, Dürzileri diğer Filistinlilerden ayırmayı amaçlayan bir stratejiydi (2015 ,"فرو"). Öte yandan, Dürziler ile Siyonist devlet arasındaki iş birliğini açıklayan başka faktörler de öne çıkmaktadır. Örneğin Büyük Filistin İsyanı (1936-1939) patlak verdiğinde bazı Dürzi köylerinin baskılara maruz kalması, Dürzilerin bir kesimini “Yahudi-Dürzi İttifakı” sloganı altında Yahudilerle iş birliği yapmaya yöneltmiştir. Bu ittifak, 1948 Savaşı sırasında çatışma sahalarında koordinasyon sağlamaya ve azınlık birliği içinde Yahudi kuvvetlerinin yanında gönüllü olarak savaşmaya dönüşmüştür. Ancak bu durum Dürzi topluluğunun bütünüyle İsraillilerle iş birliği yaptığı anlamına gelmemektedir. Nitekim bazı Dürziler, Yahudilere karşı Arap kuvvetleri safında savaşırken, bir kısmı da tarafsız kalmayı tercih etmiştir (2010 ,"جرار").

Ancak bu durum Dürzi topluluğunun bütünüyle İsraillilerle iş birliği yaptığı anlamına gelmemektedir.

Kalkınma politikaları açısından bakıldığında, Dürzi köyleri Arap köylerine kıyasla altyapının iyileştirilmesi ve temel hizmetlerin sağlanması gibi alanlarda daha sınırlı bir destek almıştır. Bu projeler hiçbir zaman Yahudi yerleşim yerlerindeki kalkınma seviyesine ulaşmamış; İsrail tarafından siyasi bağlılığı pekiştirmek için bir araç olarak kullanılmıştır (Brake, 2024).

Kimlik ve eğitim politikalarına gelince, İsrail, kimlikleri ayrıştırma politikasını benimseyerek Dürzi toplumu için özel müfredatlar oluşturmuştur. Bu müfredatların amacı, Dürzi kimliğini Filistin kimliğinden bağımsız bir şekilde güçlendirmekti. Ders kitaplarında Dürzi tarihi ve mirası, daha geniş bir yer kaplayan Arap tarihi ve mirasından ayrıştırılarak ele alınmış ve bu da İsrail’deki Arap toplumu içinde bölünmeyi derinleştirmiştir (2018 ,"السّمان").

İsrail'in Suriye'deki Dürziler ve Diğer Azınlıklar Üzerinden Oynadığı Oyun

Esed rejiminin geçen aralık ayında devrilmesinden bu yana, İsrail Suriye’ye yönelik askeri saldırılarını yoğunlaştırırken, eş zamanlı olarak içinde özellikle Dürzi toplumunun bulunduğu azınlık kartını kullanma çabalarını artırmıştır (2025 ,"الشوفي"). Bu şekilde Tel Aviv, (Dürzilerin herhangi bir şekilde İsrail’in kendi işlerine karışmasına net bir şekilde karşı çıkmalarına rağmen) “Dürzileri koruma” söylemini benimseyerek nüfuzunu güçlendirmeyi ve güney sınırlarını güvence altına almayı hedeflemektsedir (2025 صحيفة عبرية“٬”). Bu strateji çerçevesinde İsrail, Suveyda Dürzilerinin kendi topraklarında çalışmasına izin verme ihtimalini değerlendirmektedir. Bu girişim, İsrail’in 2013’ten bu yana Suriye’nin güney bölgelerine yönelik sürdürdüğü “iyi komşuluk” politikasının bir parçası olarak karşımıza çıkmakta. Bu politika ile bölge halkının “akıllarını ve kalplerini kazanmanın” yanı sıra İran ve Hizbullah’ın bölgede güçlenmesini engellemeyi hedefleyen İsrail, Suriye’nin güneyindeki sivillere tıbbi yardım ve insani destek sağlamıştır (Deutsch, 2019).

“Azınlıkları koruma” söyleminin, gerçek bir koruma sağlamak amacıyla değil, jeopolitik ve güvenlik çıkarları doğrultusunda kazanımlar elde etme aracı olarak kullanıldığı aşikardır.

Öte yandan, İsrail Kürtler ve Aleviler gibi diğer azınlıkları da kendine çekmeye çalışmıştır. Ancak bu girişimler, söz konusu toplulukların içindeki sosyal ve siyasi karışıklıklar nedeniyle engellerle karşılaşmıştır. “Azınlıkları koruma” söyleminin, gerçek bir koruma sağlamak amacıyla değil, jeopolitik ve güvenlik çıkarları doğrultusunda kazanımlar elde etme aracı olarak kullanıldığı aşikardır (2025 ,"أوزتورك"). Yakın bir zamanda Suriye’nin Hadr köyünden 150 Dürzi din adamının Golan Tepeleri’ndeki İsrail işgali altındaki bölgeye yaptığı ziyaret büyük bir yankı uyandırdı. Zira bu ziyaret, Suveyda’daki birbirine zıt tutumların görüldüğü bir döneme denk geldi. Örneğin, Şeyh Hikmet el-Hicri Suriye hükümetini tanımayı reddederken, başka bir fırka hükümetle iş birliği yapma eğilimi gösteriyor  (2025 ,"رامي").

Sonuç olarak İsrail, azınlık kartını kullanarak özel olarak Dürzi toplumu içinde, genel olarak ise Suriye’de bölünmeleri derinleştirmede kilit bir rol oynamaktadır. İsrail, azınlıklarla ittifaklar kurarak bu bölünmeleri daha da keskinleştirmeye ve böylece Suriye halkının birliğini zayıflatıp jeopolitik hedeflerine ulaşmaya çalışmaktadır. Ülke içindeki gerilimlerden faydalanan İsrail, bu şekilde Suriye’deki mezhepsel sınıflar ve topluluklar üzerindeki nüfuzunu güçlendirmekte ve bölgedeki güvenlik stratejilerini daha kolay hayata geçirmektedir.

***

^[1] Celile, tarihi Filistin topraklarının kuzeyinde bulunan ve bugün Kuzey İsrail'in bir parçasını oluşturan coğrafi bir bölge olup Yukarı Celile ve Aşağı Celile olarak ikiye ayrılmaktadır. Kermil ise Hayfa bölgesindeki Kermil Dağı’nın eteklerinde yer almaktadır.

***

Editör Notu: Bu yazı, Platform: Müslüman Dünyanın Gündemi ve Vizyon Siyasi Kalkınma Merkezi iş birliğinde hazırlanmıştır.

***

Kaynakça

زين الدين رامي. (2025, 15 Nisan). بعد زيارة غير مسبوقة إلى إسرائيل.. الدروز في قلب صراع النفوذ بين دمشق وتل أبيب.https://2u.pw/1V3B8VxJ adresinden erişildi.

الجزيرة. (2024, 10 Aralık). 6 أسئلة حول الجولان السوري والمنطقة العازلة التي احتلتها إسرائيل. https://2u.pw/de7AoGnt adresinden erişildi.

الخنادق. (2024, 20 Ocak). إسرائيل وأكراد العراق: تاريخ من العلاقات الودّية وتصدير للنفط. https://2u.pw/6Gs1x5ew adresinden erişildi.

القدس العربي. (2025, 25 Şubat). هكذا تبني إسرائيل استراتيجيتها للدفاع عن “حدودها الجديدة” مع غزة و”حزب الله” و”القط المتربص” في سوريا . https://2u.pw/LVvDVzJK adresinden erişildi.

أمير مرشي. (2025). التحديث والاقتلاع: المواطنة الاستعمارية الاستيطانية في فلسطين الانتدابية. https://2u.pw/PkuSA adresinden erişildi.

انطوان شلحت. (2018, 6 Ağustos). الخدمة العسكرية لم تحسّن الأوضاع الاقتصادية الاجتماعية لدى الدروز! https://2u.pw/e4ZxMZOWadresinden erişildi.

أيمن الشوفي. (2025, 25 Şubat). هكذا رد أهالي السويداء على تصريحات نتنياهو بشأن حمايتهم. https://2u.pw/G4hfrs6m adresinden erişildi.

ساهر غزاوي. (2024, 16 Eylül). الدروز في الجولان المحتل: ستة عقود من تحديات وتعقيدات الواقع السياسي والثقافي. https://2u.pw/lnPE9QsFadresinden erişildi.

صبري فارس الهيتي. (2021, 21 Ağustos). مشاريع تقسيم الوطن العربي جغرافيًا وديموغرافيًا. https://2u.pw/CQsdk adresinden erişildi.

عبد القادر بدوي. (2021, 18 Aralık). الجولان السوري المحتلّ: بين الاحتلال و"الضم" والمشاريع الاستيطانية الأخيرة. https://2u.pw/mXHWQUDA adresinden erişildi.

عدنان أبو عامر. (2021, 21 Nisan). هل يبطلون "حلف الدم"؟.. الدروز في الجيش الإسرائيلي بين القيادة ورفض الخدمة. https://2u.pw/haCanDJoadresinden erişildi.

غادة السّمان. (2018). الدروز في إسرائيل ما بين الاستعمار والعزلة. تأليف يسري خيزران (المحرر)، العرب الدروز في إسرائيل – مقارَبات وقراءات نظريّة وسياسيّة ناقدة (الصفحات 67-86). حيفا: مدى الكرمل- المركز العربي للدراسات الاجتماعية التطبيقية.

قيس ماضي فرّو. (2024). دروز في زمن "الغفلة": من المحراث الفلسطيني إلى البندقية الإسرائيلية. بيروت: مؤسسة الدراسات الفلسطينية.

قيس فرو . (2015). التجنيد الإجباري للدروز في الجيش الإسرائيلي- خلفية تاريخية. تأليف ندريم روحانا، و أريج صباغ- خوري (المحررون)، الفلسطينيون في إسرائيل: قراءات في التاريخ، والسياسة، والمجتمع (الصفحات 71-80). حيفا: مدى الكرمل، المركز العربي للدراسات الاجتماعيّة التطبيقيّة.

كمال أوزتورك. (2025, 4 Mart). أهداف إسرائيل الحقيقية في سورياة: https://2u.pw/Pc7gZkUa adresinden erişildi.

مروان جرار. (2010). العلاقات اليهودية الدرزية في فلسطين في فترة الانتداب البريطاني ( 1918 م - 1948 م). مجلة جامعة القدس المفتوحة للأبحاث والدراسات، 299-344.

منى سكرية. (2019, 20 Eylül). المتاهة: أسرار العلاقات اللبنانية ـ الإسرائيلية. 180. https://2u.pw/clHDHBmj adresinden erişildi.

مهند عبد الحميد. (2015). اختراع شعب وتفكيك آخر: عوامل القوة والمقاومة- والضعف والخضوع . رام الله : المركز الفلسطينيّ لأبحاث السياسات والدّراسات الإستراتيجيّة (مسارات).

موقع هنا. (بلا تاريخ). كيف ساهم الدّروز في منع تهجير بعض القرى في الجليل؟ تم الاسترداد من هنا: https://2u.pw/lDdgLJ9Z adresinden erişildi.

هبة حمارشة . (2024, 13 Kasım). كيف نفهم خدمة الدروز والبدو في الجيش الإسرائيلي؟ تم الاسترداد من ميغازين: https://2u.pw/qEO1zJ2cadresinden erişildi.

Aboultaif, E. W. (2018). Revisiting the Druze politics in Palestine under British colonial rule. JSTOR, 233-253.

Abu-Rabia-Queder, S. (2006). Bedouin Arabs in Israel: Education, Economy and Law. Lewiston: The Edwin Mellen Press.

Brake, S. (2024, 2 Nisan). Addressing the challenges of Israel’s Druze community: Urgent steps for national security. The State of Israel's National Security - INSS. https://2u.pw/0yk14pQG adresinden erişildi.

Deutsch, G. (2019, 25 Kasım). הסורים לא ישכחו שהמדינה היחידה שסייעה להם הייתה 'השטן הקטן' [Suriyeliler, kendilerine yardım eden tek ülkenin 'küçük şeytan' olduğunu unutmayacak]. Maariv. https://www.maariv.co.il/news/israel/Article-731568 adresinden erişildi.

Firro, K. (1999). The Druzes in the Jewish State: A Brief History. Leiden: Brill.

Halabi, R. (2024, Şubat). The Druze in the army: A (very) limited entrance ticket to Israeli (Jewish) society. Cultural Studies, 66-89.

Hazran, Y. (2023, Eylül). The Druze in Israel: A silent minority begins to speak out. The Jerusalem Strategic Tribune. https://2u.pw/H1PaCGoq adresinden erişildi.

Inbar, E. (2019, 10 Nisan). Israel’s presence on the Golan Heights: A strategic necessity. Middle East Forum. https://2u.pw/qqTjJO5B adresinden erişildi.

Massad, Joseph. (2019). How Zionists use racial myths to deny Palestinians the right to go home. Middle East Eye. https://2u.pw/XSZpg adresinden erişildi.