Khalid, F. (2019). Signs on the Earth: Islam, Modernity and the Climate Crisis. Kube Publishing.

Fazlun Khalid, 1932 Sri Lanka kökenli bir İngiliz eko-teolog. Genel olarak İslami çevre etiği, İslam ve ekoloji merkezli meselelerle ilgilenmektedir. Doğal Düzenin Koruyucuları (Guardians of the Natural Order) ve Dünyadaki İşaretler: İslam, Modernite ve İklim Krizi (Signs on the Earth: Islam, Modernity and the Climate Crisis) adlı eserleriyle birikimlerini okuyucuya aktarmıştır. 

Birleşmiş Milletler, Davos ve Vatikan gibi yerlerde İslami çevrecilik üzerine dersler vermiştir.  Nova Science tarafından "günümüzde yaşayan en aktif İslami çevreci" olarak nitelendirilmiştir.  2008'de Independent on Sunday tarafından Birleşik Krallık'taki en iyi 100 çevreci listesine alınmıştır ve aynı zamanda en etkili 500 Müslüman arasında yer almıştır. Hâlihazırda İslam Ekoloji ve Çevre Bilimleri Vakfı (The Islamic Foundation for Ecology and Environmental Science - IFEES) bünyesinde Kurucu Direktör olarak görev almaktadır.

İslam Ekoloji ve Çevre Bilimleri Vakfının amacı Kur'an ve hadis literatüründen yararlanarak çevre için anlaşılabilir bir öğreti oluşturmayı hedefleyen bir kurumdur. Söz konusu Yeryüzündeki İşaretler: İslam, Modernite ve İklim Krizi isimli kitapta bu doğrultuda araştırmalar ve çalışmalar üzerine üretilen düşünceler ve argümanlardan hareketle kaleme alınmıştır. 

Yazar, “Eski metinler ve öğretilerden faydalanarak çevreyle olan ilişkimizi değiştirmek mümkün mü?” sorusunu yönelterek çevreci bir bakış açısıyla İslam perspektifini gündeme getiriyor. İslami bir perspektiften ve dinî kaynaklardan faydalanarak çevreci bir söylemi günümüze aktarmaya çalışıyor. Yazar, İslam’ın uhrevi ve dünyevi ayrımda bulunmayarak varoluşa bütüncül bir yaklaşım sergilediğini ifade ediyor. Bundan dolayı İslam doğayı insanın sorumluluk alanlarından çıkarmıyor. Kur’an-ı Kerim, insanın bulunduğu ekosistemlere karşı bir sorumluluk yüklüyor. 

“Eski metinler ve öğretilerden faydalanarak çevreyle olan ilişkimizi değiştirmek mümkün mü?”

İslam insana doğal düzendeki yerini ve sorumluluklarını göstererek doğayla olan ilişkisini düzenler. Sadece “Ağaçları koruyun” gibi bir ilke koymasa da doğayla sorumlulukları açısından insan ağaçları koruyacak şekilde davranacaktır. Bu yüzden, yazar, “İslam, çevreciliktir” der.

Yazar İslami çevrecilik kavramı etrafında hazırladığı kitapta, tüketim kültürü ve doğal kaynakların sömürülmesine karşı eleştirel bir tutum sergilemektedir. Yazara göre modernleşme, sanayi devrimi ve küreselleşme gibi pek çok olgunun doğal sistemleri tahrip etmiş ve çevrenin metalaştırılmasına sebep olarak insanın dünyayla ilişkisi bozulmuştur. 

Gün geçtikçe derinleşen çevre krizinin Müslümanlara, İslam’ın zengin ekolojik öğretilerini hatırlatması gerektiğini ifade eden yazar, İslam’ın çevre adına bütün insanlık için önemli ilkelere sahip olduğunu vurguluyor.

Kitap altı bölüm ve çeşitli alt başlıklardan oluşuyor. Kitabın giriş bölümlerinde tüketim, kapitalizm, doğal kaynakların sömürülmesi hakkında tarihsel bir perspektif sunuluyor ve bunlarla alakalı problemler ele alınıyor. “Yıkılmış Bir Dünya” başlığı altında, nesil tükenmesi, biyoçeşitlilik, olası tür yok oluşları, kirlilik gibi başlıklara odaklanılıyor. Mutluluk, iyi yaşam, umut ve sürdürülebilir kalkınma gibi kavramları “Refah Perspektifi” adlı başlık altında ele alınıyor. “İslam ve Doğal Dünya” başlığı altında İslam’ın çevre ilkelerine değiniliyor. Genel olarak kitabın bölümleri tarihi perspektif ışığında belirli kavram ve ilkeleri aktarıyor. 

Temelde sermayeye karşı eleştirel bir tavır gösteren Khalid, doğal kaynakların sömürülmesinin ana sebebinin tüketim kültürünü körükleyen bir politik ekonomi olduğunu ifade eder. Sınırsızca ekonomik büyüme anlayışının yerine döngüsel ekonomi modeline geçilmesi gerektiğini önerir. 

Yazarın kitapta politik ekonomik sisteme eleştirel bir bakış geliştirerek çevre sorunlarını tahlil etmesinin yanı sıra İslam’ın çevre öğretilerini detaylı ve uygulanabilir bir şekilde anlatması kitabın özgün yönünü ortaya koymaktadır. İslam’ın çevreye olan bakış açısını ve ilkelerini bütün insanlığa yönelik bir reçete olarak sunması, Müslümanların çevre konusundaki somut eylemleriyle güçlenerek çevre meselesinde öncü bir rol üstlenmelerine vesile olabilir. Bu açıdan kitap, Müslüman toplumlarda çevreye yönelik sunulan katkıların önemli bir payını oluşturmaktadır.

İslam’ın çevreye olan bakış açısını ve ilkelerini bütün insanlığa yönelik bir reçete olarak sunması, Müslümanların çevre konusundaki somut eylemleriyle güçlenerek çevre meselesinde öncü bir rol üstlenmelerine vesile olabilir.