Libya'da yüksek öğrenim üniversiteler ile yüksek teknik ve mesleki kurumlar tarafından sağlanmaktadır. Libya'da yükseköğrenim sektörü 1950'lerin başında Bingazi ve Trablus'ta kampüsleri bulunan Libya Üniversitesinin kurulmasıyla başlamıştır. Yükseköğretim sistemi devlet tarafından finanse edilmekte ve devletin yetkisi altındadır; ancak “açık üversite”, kamu sektörü içinde belirli bir oranda öğrenciler tarafından ödenen öğrenim ücretlerine dayanan tek kurumdur. Son yıllarda politika yapıcılar, eğitim kooperatifleri olarak bilinen yapılar aracılığıyla özel yükseköğretim kurumlarının kurulmasına izin vermiştir.

Libya Yükseköğretiminde E-öğrenme

Artemi ve Aji (2009), Libya Yükseköğretim Kurumlarının (Libyan Higher Education Institutes - LHEIs) programlama, e-öğrenme projeleri ve yüksek dereceli teknik personel gelir oranları için kalifiye uzman sıkıntısı ile boğuştuğunu belirtmiştir. Bukhatowa (2010), Libya üniversitelerinin eğitim hizmetlerini, verimliliğini ve yeni öğretim yöntemlerini geliştirmede zorluklarla karşılaştığını ancak bunları öğretmen eğitimini geliştirerek, e-teknolojileri uygulayarak ve mesleki gelişim sağlayarak çözebileceklerine inanmaktadır. Bu durum, Libya Yükseköğretim Bakanlığının bu eğitim yöntemlerini geçerli kabul etmemesi nedeniyle Libya üniversitelerinin çoğunda uzaktan eğitim veya e-öğrenme konusunda resmi niteliklere sahip personel bulunmadığını belirten Kenan (2013) tarafından da doğrulanmaktadır. Bununla birlikte 2003 yılında Trablus Üniversitesi, İngiltere'deki ehliyet sınavının teorik kısmına benzer bir yapıda, çevrim içi sınavlar için video konferans hizmetleri sunmaya başlamıştır. Ancak Libya hükûmeti uzaktan eğitim veya e-öğrenme yoluyla elde edilen bir eğitim derecesini onaylamamaktadır. Othman ve diğerleri (2013) tarafından aktarıldığı üzere, Libya yükseköğretiminde bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) günlük eğitim ve öğretime entegre edilmesinin önündeki engeller arasında yetersiz altyapı, sınırlı ağ olanakları ve eğitim yazılımı, teknik uzmanlık ve çevrim içi eğitim için Libyalı eğitmen eksikliği ve öğrencilerin ve eğitmenlerin dil ve kültürel farklılıkları yer almaktadır. Öte yandan Hamdi (2007), Libya eğitiminde bilgi ve iletişim teknolojisine yönelik milli politikanın 2005 yılında başlatıldığını ve 17 Şubat 2011 devriminden önce birtakım girişim ve projelerin ortaya konduğunu belirtmiştir. Örneğin, 2006 yılında Libya'dan 200 yüksek lisans öğrencisi, Mesleki Eğitim Bakanlığı tarafından modern yönetim teknikleri ve eğitim sistemi yönetimi konularında bir yıllık bir kurs için İngiltere'ye gönderilmiştir. 2009 yılında ise 60 milyonluk bir e-öğrenme pilot projesi başlatılmıştır. Libya’da BİT’i daha da geliştirmek için Libya Genel Posta Hizmetleri ve Telekomünikasyon Şirketi, öğretmenler ve personeller için BİT eğitimi sağlamaktadır. UNESCO ve Libya hükümeti, 149 fakültenin tamamı için Yerel Alan Ağları (LAN) ve Geniş Alan Ağı (WAN), dijital kütüphaneler ve BİT destekli öğrenme çözümleri kurmayı amaçlayan bir Ulusal BİT projesi üzerinde iş birliği yapmaktadır. Proje ayrıca fakülte ve personel eğitimi, ulusal bir BİT kaynak merkezi ve üniversite yönetim sistemlerinin otomasyonunu da içermektedir.

Libya yükseköğretiminde bilgi ve iletişim teknolojilerinin (BİT) günlük eğitim ve öğretime entegre edilmesinin önündeki engeller arasında yetersiz altyapı, sınırlı ağ olanakları ve eğitim yazılımı, teknik uzmanlık ve çevrim içi eğitim için Libyalı eğitmen eksikliği ve öğrencilerin ve eğitmenlerin dil ve kültürel farklılıkları yer almaktadır. 

Eğitim atölyesi, Libya.

Kaynak: Saleh Deryag

Libya’da Bilgi ve İletişim Teknolojileri’ni (BİT) İyileştirme Planları

Libya hükümeti, kurumlara BİT altyapısı sağlamaya yönelik büyük ölçekli projeler aracılığıyla Libya'da eğitimi iyileştirmek için çalışıyor. Almansuri’nin (2018) aktardığına göre; Bilgi ve İletişim Teknolojileri, hükumetin Libya vatandaşlarına daha iyi hizmetler sunma yönündeki tutumunu teyit etmiş ve 2011'deki devrimden sonra Libya'nın Libya İletişim ve Bilişim Bakanlığı, mevcut yasanın yerini alacak yeni bir Telekomünikasyon Yasası taslağı hazırlamak ve Libya için bağımsız otorite kurmak, piyasa rekabetini teşvik etmek, rekabetçi fiyatlarla yüksek kaliteli hizmetler sağlamak ve telekomünikasyon hizmetlerinde özel sektörün gelişimini teşvik etmek amacıyla kapsayıcı yeni bir Telekomünikasyon Yasası önermek üzere bakanlıktan ve dışarıdan telekomünikasyon uzmanları ve hukukçulardan oluşan üst düzey bir komite oluşturmuştur. Ayrıca bir e-devlet stratejisi olarak modern iletişim ağları ve sistemleri kullanarak tüm Libyalılar ve işletmeler için devlet hizmetlerini iyileştirmek için e-Libya programını başlattı. Bu sayede, devlet hizmetlerinin vatandaşlar tarafından erişilebilirliği de artırılmış oldu.

Ayrıca, İletişim ve Bilişim Kurumu tarafından yayımlanan 2023 – 2027 Ulusal İletişim ve Bilişim Stratejisi (2023), dijital okuryazarlığı teşvik ederken herkes için erişilebilir ve uygun fiyatlı iletişim sağlamak; iyi ve etkili yönetişim için BİT iletişimini ve bilgi teknolojisini kullanmak; kullanılan tüm veri sistemlerinin bütünlüğü, gizliliği ve kullanılabilirliği dahil olmak üzere altyapı güvenliğini sağlamak gibi çeşitli stratejik hedefler belirlemiştir. Rapor ayrıca, ekonomik ve küresel büyümeye odaklanarak bilgi ve iletişim teknolojisi yoluyla ekonomik büyümeyi ve sürdürülebilir kalkınmayı geliştirme ve Libya'yı Afrika'da bilgi ve iletişim teknolojisinin merkezi olmaya hazırlama hedefini vurgulamıştır.

Libya’da E-Öğrenmenin Geleceği için Öneriler

Libya yükseköğretiminde daha iyi e-öğrenme uygulamaları elde etmek için Almansuri (2018), Libya üniversitelerinin ve yüksek eğitim kurumlarının değişen eğitim ortamında geleceklerini ve rekabet avantajlarını geliştirmek için stratejik planlamaya ihtiyaç duyduklarını öne sürmüş ve daha gelişmiş liderlik, iletişim ve ekip çalışmasının çok önemli olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca, yükseköğretim kurumlarının rekabet gücünü artırmak ve etkili stratejiler formüle etmek için yeni teknolojileri, güncellenmiş müfredatları ve kalite güvencesini benimsemeleri gerektiğini; ayrıca teknolojiyi bir öğretim aracı olarak nasıl kullanacaklarını belirlemeleri ve mevcut öğretim yöntemlerini e-öğrenme eğitimine uyarlamaları gerektiğini belirtmiştir.

Almansuri ve Elmansuri (2015), Libya yükseköğretiminde e-öğrenme uygulamasını geliştirmek için hem hükümet yetkililerine hem de akademik ve özel kurumlara yönelik kapsamlı öneriler de sunmuştur. Bu öneriler arasında hükümet için önemli eylemler arasında fiziksel ve BİT ile ilgili kaynakların iyileştirilmesi, yeterli finansman ve stratejik planlamanın sağlanması, kurumlar arasında koordinasyon ve kaynakların paylaşılması, kamu ve özel sektör arasındaki ortaklıkların artırılması ve e-öğrenmenin daha geniş eğitim sistemine entegre edilmesi yer almaktadır. Öte yandan, akademik ve özel kurumların e-öğrenme ve BİT potansiyelinin farkına varmaları, üst yönetimin katılımı ve bütçe tahsisi yoluyla uygulamayı desteklemeleri, eğitmenlere teknolojik gelişmeler hakkında güncel eğitimler sunmaları, kapsamlı eğitim programları yoluyla öğretme ve öğrenme yöntemlerini geliştirmeleri, e-öğrenme kurslarını ulusal yeterlilik standartlarıyla uyumlu hale getirmeleri, öğrenme ve müfredat yönetim sistemlerini iyileştirmeleri, gelecekteki eğilimleri belirlemek için araştırma yapmaları ve nitelikli personel sağlayarak e-öğrenme metodolojilerine kademeli bir geçiş sağlamaları gerektiği vurgulanmıştır. Böylelikle e-öğrenmenin Libya yükseköğretimine başarılı bir şekilde entegre edilmesi kolaylaştırılmış ve tüm paydaşlar için eğitimin kalitesi ve erişilebilirliği artırılmış olacaktır.

Kaynakça

Almansuri, A.A. (2018). Libya.: Weber, A., Hamlaoui, S. (eds) E-Learning in the Middle East and North Africa (MENA) region içinde. Springer, Cham.

Almansuri, A., & Elmansuri, R. (2015). Utilizing e-learning systems in the Libyan Universities: Case study. In Tripoli University, Faculty of engineering, International Conference E-Learning (pp. 188–192). http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED562466.pdf adresinden erişildi.

Artemi, M., & Ajit, K. (2009). A SWOT analysis of e-learning model for the Libyan educational institutions. In The 3rd National Conference of Basic Science. Aljabal Algharbi: University of Gharian-Libya.

Bukhatowa, B., Porter, A., & Nelson, M. I. (2010). Emulating the best technology in teaching and learning mathematics: Challenges facing Libyan higher education. The Centre for Statistical and Survey Methodology Working Papers. http://ro.uow.edu.au/cssmwp/ adresinden erişildi.

Elzawi, A., Kenan, T., Wade, S., & Pislaru, C. (2012). Bridging the digital divide and enhancing the quality of engineering research in Libyan universities. In 6th Conference on Quality in Middle East, Hamdan Bin Mohammed University, 2012, Dubai.

Hamdy, A. (2007). ICT in Education in Libya, survey of ICT and education in Afrıca: Libya country report Libya. http://www.infodev.org/en/Document.412.pdf adresinden erişildi.

Kenan, T. (2015). Improving the effectiveness of e-learning implementation in the school of engineering at Tripoli University. Doktora tezi. University of Huddersfield, Huddersfield, UK.

Kenan, T., Pislaru, C., Elzawi, A., & Restoum, M. (2013). Improving the effectiveness of collaborative learning processes in Libyan higher education. The 8th International Conference for Internet Technology and Secured Transactions (ICITST).

Othman, A., Impes, A., & Pislaru, C. (2013). Online interactive module for teaching a computer programming course. In Proceedings of the 12th European Conference on E-Learning, ECEL. http://eprints.hud.ac.uk/id/eprint/19628/ adresinden erişildi.